5. ويژگيهاى اهل تحقيق - تحقیق و تقلید از دیدگاه مولانا در مثنوی معنوی نسخه متنی

(4055/5)

4. 9. مقلد، سطحى‏نگر است و بر كنه و حقيقت مطلب پى نمى‏تواند برد. مولانا براى بيان اين نكته، مقلد را همانند خفاش مى‏داند كه حقيقت نور را در نيافته و همواره طالب تاريكى است و يا همانند كرم و پشه مى‏داند كه چشمش را فقط به محيط اطراف خودش دوخته است و از جهان پهناور خبرى ندارد و يا مانند موشى كه هرچند راههاى طولانى و متعدد حفر كند باز در زير زمين است و از نور گريزان:

(2329/2)

(2330/2)

(2185/4)

(3275/2)

(3276/2)

(83- 2182/4)

مولانا در جاى ديگر، مقلد را به مرغى كه پرواز نمى‏داند و محقق را به پرنده‏اى بلندپرواز كه به وسيله عقل به بالا مى‏پرد و آسمان پيماست تشبيه كرده است:

(34/2133/2)

5. ويژگيهاى اهل تحقيق

5. 1. محقق نورى دارد كه مى‏تواند به وسيله آن افراد ناب و غيرناب را از يكديگر بازشناسد. اين نور است كه به تعبير مولانا «جواسيس القلوب‏» است:

(2168/4)

مولانا در دفتر دوم براى بيان اين نكته داستان لقمان و خواجه‏اش را بيان مى‏كند. از اين قرار كه لقمان خواجه‏اى داشت كه به لقمان بسيار علاقه‏مند بود و مورد اعتماد كامل او بود. هر غذا و طعامى كه نزد خواجه مى‏آوردند، ابتدا كسى را سراغ لقمان مى‏فرستاد تا او غذا را تناول كند; اگر لقمان دست‏به سوى غذا مى‏برد، خواجه هم تناول مى‏كرد والا فلا.

از قضا: