در اين جا، رسانه هاى پيش و پس از انقلاب به طور جداگانه مورد بحث قرار مى گيرد، ولى تمركز بحث بيش تر بر رسانه هاى پس از انقلاب است.1ـ رسانه هاى داخلى پيش از انقلاب اسلامى در مورد رسانه هاى پيش از انقلاب و نقش آن ها در تضعيف فرهنگ ملّى و دينى سخن بسيار است و بسيارى از مشكلات كنونى فرهنگى ملّى و دينى، ناشى از رسانه هاى جمعى پيش از انقلاب، به ويژه تلويزيون، سينما و مطبوعات مى باشد. ولى براى پرهيز از اطاله كلام، از ميان رسانه هاى پيش از انقلاب، به اختصار، سينما و تلويزيون مورد بحث قرار مى گيرد.الف ـ تلويزيون: هر چند تنها حدود دو دهه از تأسيس تلويزيون در ايران گذشته بود كه انقلاب اسلامى به پيروزى رسيد، ولى تلويزيون توانست در اين مدت جاى خود را در جامعه باز كند. در فضايى كه حكومت از هر نظر وابسته و مجرى استعمار خارجى بود و مستشاران خارجى نيز در صحنه هاى فرهنگى و اقتصادى حضور فعّال داشتند، طبيعى بود كه رسانه هاى گروهى، به ويژه تلويزيون، نقش مهمى در ترويج و اشاعه فرهنگ بيگانه و تضعيف فرهنگ ملى و دينى ايفا نمايد. در جامعه وابسته اى نظير ايران آن زمان، كه وسايل اطلاع رسانى و ارتباطى در حدى بسيار ضعيف بود، تلويزيون يكباره ظهور كرد و انفجار عظيمى در جامعه سنّتى ايران ايجاد نمود. اين رسانه نوظهور فرايند آموزشى نهاد تعليم و تربيت و نظام سنّتى جامعه و خانواده را به شدت تحت تأثير قرار داد. برنامه هاى تلويزيونى پيش از انقلاب به طور كلى دو هدف عمده را تعقيب مى كردند:( )1ـ برخى از برنامه هاى تلويزيونى پيش از انقلاب به نحو اغراق آميزى صحنه هاى عصيانگرى، پرخاشگرى، كشتار، خشنونت، قانون شكنى، بى بندوبارى اخلاقى و هوس بازى را نمايش مى دادند و اين زمينه هاى فكرى جوانان را آماده پذيرش هرگونه فساد مى كرد.2ـ ترويج و اشاعه فرهنگ و ارزش هاى غير ملى و غير دينى، بلكه هنجارهاى ضد دينى از تلويزيون موجب مى گرديد كه فرهنگ وارزش هاى دينى و ملّى اهميت خود را نزد جوانان از دست بدهد و نسل جوان به سوى پذيرش فرهنگ و ارزش هاى بيگانه سوق داده شوند.با ترويج ارزش هاى فرهنگى بيگانه، كه در جامعه سنّتى و بسته ايران آن روز، عناصر نو و متجدد تلقّى مى شد، افراد، به ويژه جوانان، به آسانى آن ها را مى پذيرفتند. عناصر فرهنگ دينى و ملّى به دليل عدم حمايت، مقاومت خود را به شدت از دست مى داد و در فرهنگ بيگانه هضم مى گرديد. در اثر تضعيف عناصر فرهنگ خودى و ترويج فرهنگ بيگانه، خودباورى فرهنگى به شدت تضعيف گرديد. به طور خلاصه، آثار عملكرد تلويزيون پيش از انقلاب هنوز در جامعه باقى است.ب ـ سينما: سينما در ايران نسبت به تلويزيون از قدمت بيش ترى برخوردار است. اولين بار مظفّرالدين شاه قاجار در سفرى كه به فرنگ داشت، ايستگاه نمايش فيلم را به ايران آورد.( ) وضعيت سينماى پيش از انقلاب به مراتب بدتر از تلويزيون بود. سينما به عنوان يك وسيله سرگرمى و تفريحى، از بازارگرمى برخوردار بود و سالانه صدها فيلم مبتذل خارجى به بازار ايران وارد مى شد و در ازاى فساد جامعه، ميليون ها دلار از سرمايه ملى كشور خارج مى گرديد. فيلم هاى خارجى، كه به وسيله شركت هاى صهيونيستى منتشر مى گرديد، محور اصلى تلاش خود را ارائه آخرين مدها و الگوهاى مبتذل رقّاصان و متولّيان آلودگى غرب قرار داده بودند. فيلم سازان داخلى نيز دقيقاً در همان مسير حركت مى كردند. در بيش تر فيلم ها، عريان پيكرى، ميگسارى، قمار، چاقوكشى، سرقت و تجاوز محور اساسى بود و افراد دزد، جانى و ولگرد عموماً افرادى خوش نيت، پاكدل، عفيف و با غيرت جلوه داده مى شدند.( )از عمل كردهاى مهم سينماى پيش از انقلاب مى توان به انهدام فرهنگ دينى و ملّى، ترويج و اشاعه فرهنگ مبتذل و مصرفى غرب و ترويج روحيه مصرف گرايى اشاره كرد. نتيجه كار چنين سينمايى، آن هم در طول چندين دهه، چيزى جز تهى كردن ملت، به ويژه جوانان، از فرهنگ دينى و ملّى و ايجاد خودباختگى شديد در آن ها نسبت به فرهنگ مصرفى و مبتذل غرب نخواهد بود.همانگونه كه گذشت، عصر امروز «عصر ارتباطات» خوانده مى شود. امروز ارتباطات ركن ركين جامعه بشرى است و اهميت فوق العاده اى در زندگى نوين دارد.ارتباطات در حكومت، مديريت، اقتصاد و آموزش نقشى تعيين كننده اى دارد. تعدد، تنوع و اشكال گوناگون نظام هاى بسيار پيچيده ابزار و فن آورى اطلاع رسانى جهانى فوق العاده گسترده است، به گونه اى كه انسان ها را در خود محصور نموده و آزادى، اختيار، انتخاب و گزينش آن ها را به شدت، محدود كرده است. متأسفانه جريان بين المللى اطلاعات بيش تر غرب مدار است و اين كشورهاى ـ به اصطلاح ـ جهان سوم هستند كه تحت نفوذ امواج شديد جريان اطلاعات جهانى قرار دارند و از اين طريق، ارزش ها و فرهنگ مصرفى غرب به آنان القا شده، فرهنگ ملّى آن ها تضعيف مى گردد. در بسيارى از كشورها، رسانه هاى غربى به شدت فعاليت مى كنند، به گونه اى كه نمى توان مرز دقيقى بين رسانه هاى بيرونى و درونى تعيين كرد.
2ـ رسانه هاى داخلى پس از انقلاب اسلامى
آنچه در اين بخش مورد بحث قرار مى گيرد، تأثير منفى رسانه هاى پس از انقلاب بر خودباورى است. خدمات ارزنده و تلاش هاى پرارج رسانه هاى داخلى پس از انقلاب، جاى هيچ ترديدى باقى نگذاشته و بر احدى پوشيده نيست. ولى براى پربارتر شدن اين تلاش ها، بايد سعى شود تا نقاط ضعف و اشكالات رسانه هاى پس از انقلاب، به ويژه سيما، مورد توجه قرار گيرد. البته در اين جا، به مسائلى توجه مى شود كه تأثيرى منفى برخودباورى مى گذارند. همانگونه كه گذشت، رسانه هاى ارتباط جمعى گروه بسيار بزرگى را تشكيل مى دهند، ولى اين بحث بيش تر بر سيما به عنوان يك وسيله بسيار مهم رسانه اى، متمركز است:الف ـ تلويزيون: تلويزيون در بين رسانه هاى جمعى و همگانى جايگاه بلند و ممتازى دارد. اين بلندگوى همگانى ابزار بسيار مؤثرى براى ارشاد و هدايت انسان ها محسوب مى شود; زيرا مخاطبان كتاب و مطبوعات قشر خاصى از جامعه ـ يعنى: باسوادان و تحصيل كردگان ـ را تشكيل مى دهند و مطالب آن بايد به گونه اى باشد كه براى مخاطبان خاص خود مفيد باشد، در حالى كه تماشاگران تلويزيون نياز به سواد خواندن و نوشتن ندارند و فرد عامى و بى سواد هم مى تواند جلوى تلويزيون بنشيند و از آن استفاده نمايد. مطبوعات تنها با چشم سروكار دارند، راديو فقط با گوش، ولى تلويزيون با چشم و گوش، ـ هر دو ـ در ارتباط است. بنابراين، پيام آن از حواس گوناگون جذب مى شود. بر اساس تحقيقات به عمل آمده در امريكا، مردم بيش از %70 اطلاعات روزمره خود را از طريق تلويزيون به دست مى آورند و به طور ميانگين هر خانواده امريكايى در شبانه روز، قريب 5/7 ساعت وقت خود را صرف تماشاى تلويزيون مى كند.( ) محققان پيش بينى مى كنند كه اگر روند جارى در تماشاى تلويزيون ادامه يابد به طور متوسط، كودكى كه امروز متولد مى شود تا سن 18 سالگى بيش ترين وقت خود را، غير از خوابيدن، صرف تماشاى تلويزيون خواهد كرد.( )
لطفا منتظر باشید ...
