عوامل تضعیف خود باوری فرهنگی (2) نسخه متنی

ج ـ برنامه هاى خبرى و اطلاعاتى: پس از انقلاب اسلامى، ايران يكى از خبرسازترين كشورهاى جهان گرديد. تا اواخر دهه هفتاد ميلادى، مدت زمان خبرى كه از سوى امريكا و رسانه هاى آن به ايران اختصاص مى يافت، به طور چشمگيرى پايين بود. تنها سالى 5 دقيقه از برنامه هاى خبرى هفتگى تلويزيون امريكا مربوط به ايران بود و عمدتاً دراين برنامه ها، شاه به عنوان پادشاهى انديشمند نشان داده مى شد و هيچ توجهى به زندگى مردم عادى نبود. اما در زمان گروگان گيرى، پوشش خبرى در مورد ايران حتى بيش از جنگ ويتنام بود.( ) وقتى رسانه هاى جهانى اين قدر به مسائل ايران علاقه نشان مى دهند، رسانه هاى داخلى نيز متناسب با اهميت مسأله، بايد به حوادث و روى دادهاى ايران و جهان توجه نمايند و اطلاعات لازم را در اختيار هموطنان قرار دهند. در جهانى كه43 مطبوعات، اخبار، كتب و مجلات آن به انگليسى تهيه و توزيع مى گردد( )، وظيفه ما و لزوم حضور فعّال رسانه هايمان در صحنه هاى بين المللى اخبار، بيش از پيش، جدّى به نظر مى رسد.

مشكل عمده كشورهاى جهان سوم و از جمله كشور ما وابستگى نظام اطلاع رسانى آن ها به خبرگزارى هاى بزرگ غربى است. وظيفه اصلى رسانه هاى ما حضور فعّال در صحنه هاى بين المللى و گزينش اخبار وكسب اطلاعات از منابع مستقل است. متأسفانه در اين زمينه، اشكالات زيادى داريم. براى نمونه، نمايندگى خبرگزارى جمهورى اسلامى مستقر در لندن در حال حاضر، روزانه به طور متوسط 20 خبر و گزارش به تهران مخابره مى كند كه تا چندى پيش، اين اخبار با فن آورى ضعيف خط مستقيم نقطه به نقطه (تلكس) نمابر مى شد.( )

حاصل آن كه از نظر خبرى، صدا و سيماى ما همانند ديگر كشورهاى جهان سوم وابسته به خبرگزارى هاى بزرگ غربى است. بنابراين، در انتخاب و گزينش اخبار و اطلاعات بايد دقّت كافى به عمل آورد.

نقايص برنامه هاى سيما: با توجه به مطالعات و تحقيقاتى كه صورت گرفته و با نگاهى اجمالى به برنامه هاى سيماى جمهورى اسلامى، نقايصى چند به نظر مى رسد كه به اختصار بيان مى گردد:

1ـ ترويج ارزش هاى بيگانه: على رغم تلاش هاى زيادى كه سيماى جمهورى اسلامى براى خدمت به فرهنگ و جامعه اسلامى انجام مى دهد، ضعف هايى دارد كه قابل توجه است. يكى از اين ضعف ها آن است كه به صورت ناخواسته، ارزش هاى فرهنگى بيگانه را در جامعه اسلامى ترويج مى كند. براى روشن شدن اين مسأله نخست به دو گزارش از برنامه هاى سيما و تفسير آن ها توجه كيند:

1ـ از ميان 27 فيلم و مجموعه تلويزيونى برنامه هاى كودك، در مدت يك ماه (15 مهر سال 74 ـ 15 آبان همين سال) از شبكه هاى اول و دوم سيماى جمهورى اسلامى پخش شد، تنها سه فيلم از توليدات داخلى بوده و بقيه (24 فيلم و سريال) همگى خارجى بودند، يعنى: 1/11 درصد داخلى و 9/88 درصد خارجى.( )

2ـ بررسى انجام شده در ميان كودكان و نوجوانان تهرانى( ) نشان مى دهد كه مجموعه هاى تلويزيونى و كارتون هاى خارجى بيش ترين بيننده را در ميان كودكانو نوجوانان داشته است. در ميان برنامه هاى تلويزيونى فيلم ها، مجموعه هاى تلويزيونى و كارتون هاى داستانى بيش از ديگر برنامه ها بر افراد تأثير مى گذارند. تأثير فيلم ها و مجموعه هاى تلويزيونى بر افراد، هم وسيع و گسترده است و هم ژرف و عميق; زيرا فيلم ها و مجموعه هاى تلويزيونى، هم موضوعات دقيق و حساب شده اى دارند و هم در آن ها از پيش رفته ترين فنون تأثير بر مخاطب استفاده مى شود.

از سوى ديگر، نويسندگان، كارگردانان، بازيگران و تمام كسانى كه در توليد فيلم نقش دارند، به طور آگانه و ناآگاهانه، ارزش ها و هنجارهاى فرهنگى خويش را در فيلم ها منعكس مى سازند. تمام مراحل ساخت و توليد فيلم متأثر از ارزش هاى فرهنگى سازندگان آن است.

با در نظر گرفتن اين مطالب ـ وسعت و ژرفايى تأثيرات فيلم و متأثر بودن پيام هاى فيلم از ارزش ها و هنجارهاى فرهنگى توليد كنندگان آن ـ مى توان به اهميت موضوع بيش تر پى برد. گزارش ها نشان مى دهد كه تعداد فيلم هاى خارجى، كه از سيماى جمهورى اسلامى پخش مى شود، بسيار زياد مى باشد. همچنين پربيننده ترين فيلم ها و مجموعه هاى تلويزيونى برنامه كودك را فيلم ها و مجموعه هاى خارجى تشكيل مى دهد. روشن است كه برنامه هايى با بيش ترين بيننده، بيش ترين جذّابيت و تأثير را دارند. بنابراين، مردم ما، به ويژه كودكان، هر روز از طريق سيماى جمهورى اسلامى ايران در معرض تبليغات فرهنگى غرب قرار مى گيرند، بدون آن كه كسى متوجه باشد و يا اعتراضى بكند. اين تبليغات مستمر در تضعيف فرهنگ خودى و جذب مردم بسوى فرهنگ بيگانه اثرات غير قابل انكارى دارد.

يادآورى اين نكته ضرورى است كه فيلم هاى خارجى، كه از سيماى جمهورى اسلامى پخش مى شوند، با دقّت فراوان انتخاب شده و احياناً با سانسور ومراقبت لازم پخش مى شوند. اما با وجود اين، اثرات تبليغى آن ها همچنان باقى است. حتى اگر هيچ اثر منفى هم نداشته باشند ـ كه قطعاً چنين نيست ـ و بهترين موضوع و پيام را هم داشته باشند، كم ترين اثر منفى آن بر تماشاگران ايرانى اين خواهد بود كه بگويند: «اين آدم خوب و اين رفتار خوب، كه در فيلم وجود دارد، مربوط به فرهنگ غرب است» و «اين فرهنگ غرب است كه از چنين مزيّت هايى برخوردار مى باشد»!

همچنين بايد توجه كرد كه باتوجه به كمبود توليدات داخلى و لزوم ارتباطات فرهنگى با كشورهاى ديگر و نيز برخى دلايل ديگر، نمى توان پخش فيلم هاى خارجى را بكلى مذموم دانست. ولى باتوجه به خطراتى كه يادآورى گرديد، مسؤولان امر بايد مراقبت و دقّت بيش ترى مبذول دارند.