تفسیر نمونه جلد 20

و گمشدگان صحراها است، و با جزر و مد خود نيز بركات فراوانى مى‏آفريند.

ولى بخاطر همين بركات گروهى در مقابل اين دو كوكب پر فروغ آسمان سجده مى‏كردند و آنها را پرستش مى‏نمودند، آنها در عالم اسباب، متوقف مانده، بى‏آنكه مسبب الاسباب را ببينند.

لذا قرآن بعد از اين بيان بلافاصله مى‏گويد:" براى خورشيد و ماه سجده نكنيد، براى خدايى كه آفريننده آنها است سجده كنيد اگر مى‏خواهيد او را عبادت نمائيد" (لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ) «1».

شما چرا به سراغ سرچشمه اين بركات نمى‏رويد؟ چرا سر بر آستان او نمى‏سائيد؟ چرا موجوداتى را مى‏پرستيد كه خود اسير قوانين آفرينش‏اند، و داراى طلوع و غروبند و دستخوش انواع تغييرات.

بايد به سراغ كسى رفت كه حاكم و خالق اين قوانين است هرگز غروب و افولى ندارد و دست تغيير و دگرگونى به دامان كبريايش دراز نمى‏شود.

به اين ترتيب يكى از شعبه‏هاى گسترده شرك و بت پرستى را كه به صورت پرستش موجودات مختلف طبيعت كه داراى فوائدى هستند نفى مى‏كند، و به همه آنها پيام مى‏دهد، به سراغ خالق اين موجودات برويد و در معلول متوقف نشويد، به دنبال علت العلل بگرديد.

در حقيقت در اين آيه از نظام واحدى كه بر خورشيد و ماه و شب و روز حاكم‏

(1) در اينجا ضمير جمع مؤنث در" خلقهن" به ليل و نهار و شمس و قمر بر مى‏گردد و به گفته ارباب ادب و مفسران ضمير جمع مؤنث عاقل گاه به جمع غير عاقل نيز بر مى‏گردد، همانگونه كه مى‏گويند الاقلام بريتهن (قلمها را تراشيدم) بعضى نيز معتقدند اين ضمير به آيات باز مى‏گردد كه آن نيز جمع مؤنث غير عاقل است.

بعضى نيز احتمال داده‏اند كه اين ضمير تنها به خورشيد و ماه باز گردد به اعتبار جنس آنها كه شامل همه كواكب مى‏شود، گويى براى آنها عقل و شعور قائل شده است.