تفسیر نمونه جلد 20

ولى آنچه از موارد استعمال واژه" ياس" و" قنوط" در قرآن مجيد به دست مى‏آيد اين است كه ياس و قنوط تقريبا در يك معنى به كار مى‏رود، مثلا در داستان يوسف مى‏خوانيم كه يعقوب فرزندان خود را از ياس از رحمت الهى بر حذر داشت، در حالى كه آنها در مورد پيدا كردن يوسف هم قلبا مايوس بودند و هم نشانه‏هاى ياس را ظاهر كرده بودند (يوسف- 87).

و در مورد قنوط در داستان بشارت فرزند به ابراهيم مى‏خوانيم كه او از اين مساله اظهار تعجب كرد، اما فرشتگان به او گفتند: بَشَّرْناكَ بِالْحَقِّ فَلا تَكُنْ مِنَ الْقانِطِينَ:" ما تو را به حق بشارت داديم بنا بر اين مايوس نباش"! (حجر- 55).

در آيه بعد به يكى ديگر از حالات نامطلوب انسانهاى دور مانده از علم و ايمان يعنى حالت غرور و از خود راضى بودن اشاره كرده، مى‏فرمايد:" هر گاه ما به انسان رحمتى از سوى خود، بعد از ناراحتى كه به او رسيده بچشانيم، مى‏گويد: اين به خاطر شايستگى من است و لايق چنين مقام و موهبتى بوده‏ام" (وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ رَحْمَةً مِنَّا مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ هذا لِي) «1».

اين بينواى مغرور فراموش مى‏كند كه اگر لطف خدا نبود بجاى اين نعمت بايد گرفتار بلا شود، و همچون قارون مستكبر كه وقتى خداوند براى آزمايش او ثروت زيادى به وى بخشيد و به او گفتند تو هم نيكى كن آن گونه كه خدا بر تو روا داشته، گفت: نه، من هر چه دارم بر اثر علم و دانش و لياقت ذاتى خودم دارم!" قالَ إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى‏ عِلْمٍ عِنْدِي" (قصص- 78).

(1) بعضى از مفسران گفته‏اند كه جمله" هذا لى" يعنى" اين نعمت هميشه براى من پايدار خواهد بود" كه در حقيقت دوام آن را مى‏رساند، اما تفسيرى كه در بالا گفتيم مناسبتر است هر چند ميان اين دو تضادى وجود ندارد و قابل جمع است كه هم خود را مستحق نعمت بداند و هم آن را دائم و جاودانى پندارد.