تفسیر نمونه جلد 20

تمام عمر يك دانشمند را به خود اختصاص مى‏دهد، و در پايان مى‏گويد: افسوس كه هنوز از اين رشته چيزى نمى‏دانم، و آنچه تا به حال دانسته‏ام مرا به عمق نادانيم رهنمون گرديده! و در پايان اين آيه اين بيان لطيف و جالب را با جمله زيبا و پر معناى ديگرى تكميل كرده، مى‏افزايد:" آيا براى آنها كافى نيست كه خداوند شاهد و گواه بر هر چيز است" (أَ وَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهِيدٌ) «1».

چه شهادتى از اين برتر و بالاتر كه با خط تكوين قدرت خود را بر پيشانى همه موجودات نوشته است، بر صفحه برگهاى درختان، در لابلاى گلبرگها، در ميان طبقات اسرار آميز مغز، و بر روى پرده‏هاى ظريف چشم، بر صفحه آسمان و بر قلب زمين، و خلاصه بر همه چيز نشانه‏هاى توحيد خود را نوشته و گواهى تكوينى داده است.

آنچه در بالا گفته شد يكى از دو تفسير معروف و مشهور اين آيه است كه بر طبق اين تفسير گفتگوى آيه تمام پيرامون مساله توحيد و ظهور آيات حق در آفاق و انفس است.

اما تفسير ديگر ناظر به اعجاز قرآن است، و خلاصه‏اش چنين است كه خداوند در اين آيه مى‏گويد: ما معجزات و نشانه‏هاى گوناگون خود را در نقاط مختلف جزيره عرب، و مناطق ديگر جهان، و در مورد خود اين مشركان، به آنها نشان مى‏دهيم، تا بدانند اين قرآن بر حق است.

نشانه‏هاى آفاقى مانند پيروزى اسلام در ميدانهاى مختلف نبرد، و در ميدان مبارزه منطقى، و سپس نقاط مختلفى كه آئين اسلام آنجا را گشود، و بر افكار مردم‏

(1) تركيب اين جمله از آيه به طورى كه بسيارى از مفسران گفته‏اند چنين است كه" با" زائده است و" ربك" به جاى فاعل است، و جمله أَنَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهِيدٌ بدل آن مى‏باشد و معنى چنين است: او لم يكفهم ان ربك على كل شى‏ء شهيد (دقت كنيد).