تفسیر نمونه جلد 20

حاكم گرديد، و همان جمعيتى كه در مكه به هنگام نزول اين آيات به ظاهر آن چنان در اقليت قرار داشتند كه توانايى هيچگونه فعاليت مثبتى براى آنها وجود نداشت آرى همانها به فرمان پروردگار هجرت كردند و در مدت كوتاهى همه جا زير پرچم آنها در آمد، و مكتب آنها از سوى گروه عظيمى از مردم سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفت.

و آيات انفسى پيروزى مسلمانان بر مشركان مكه در جنگ بدر، و در روز فتح مكه، و نفوذ نور اسلام در قلب بسيارى از آنها بود.

اين آيات آفاقى و انفسى نشان داد كه قرآن مجيد بر حق است.

همان خدايى كه بر همه چيز شاهد و گواه است بر حقانيت قرآن نيز از اين طريق گواهى داد.

هر يك از اين دو تفسير قرائن و مرجحاتى دارد، ولى با توجه به ذيل آيه و آيه بعد تفسير اول نزديكتر به نظر مى‏رسد «1».

در تفسير اين آيه اقوال ديگرى نيز هست كه چون قابل ملاحظه نبود از

(1) تفسير اول چهار مرجح دارد:

نخست اينكه تعبير آيات بيشتر در مورد دلائل توحيد است.

ديگر اينكه تعبير آفاق و انفس با نشانه‏هاى توحيد سازگارتر مى‏باشد.

سوم اينكه ذيل آيه (أَ وَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهِيدٌ) اشاره به مساله توحيد و شهادت تكوينى پروردگار بر حقانيت ذات پاك او است.

چهارم در آيه بعد سخن از معاد است و مى‏دانيم مبدء و معاد غالبا قرين يكديگرند.

تفسير دوم نيز سه مرجح دارد: نخست اينكه ضمير انه مفرد غايب است، در حالى كه ضمير در آياتنا متكلم مع الغير است، و مناسب اين است كه هر كدام از اين دو ضمير، مطلب خاصى را دنبال كند، دوم اينكه آيه قبل بالخصوص در باره قرآن بود، و سوم اينكه جمله" سنريهم" كه فعل مضارع است تناسب با اين دارد كه آيات مزبور بعدا ارائه مى‏شود (البته در لابلاى عبارت ما پاسخ اين مرجحات آمده است) (دقت كنيد).