تفسیر نمونه جلد 20

" هنگامى كه ما به انسان رحمتى از ناحيه خود مى‏چشانيم حالت غرور و غفلت به او دست مى‏دهد، و از ياد خدا غافل مى‏گردد" (وَ إِنَّا إِذا أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِها).

" و هنگامى كه بلائى به خاطر اعمالى كه انجام داده دامانش را بگيرد انسان به كفران مى‏پردازد" (وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسانَ كَفُورٌ).

نه نعمتهاى الهى از طريق انگيزه شكر منعم او را بيدار و به شكرگزارى و معرفت و اطاعت او وامى‏دارد، نه مجازاتهايى كه به خاطر گناهان دامنگيرش مى‏شود او را از خواب غفلت بيدار مى‏كند، و نه دعوت پيامبر (ص) در او اثر مى‏گذارد.

اسباب هدايت از نظر" تشريع" دعوت رسولان خدا، و از نظر" تكوين" گاه نعمت و گاه مصيبت است، اما در اين كوردلان بيخبر هيچ يك از اين امور مؤثر نمى‏افتد، مقصر آنها هستند تو نيستى، تو وظيفه ابلاغ را انجام داده‏اى.

تعبير" اذا اذقنا" (هنگامى كه بچشانيم) در آيه فوق در مورد رحمت پروردگار و در بعضى از آيات ديگر قرآن در مورد عذاب الهى، ممكن است اشاره به اين باشد كه نعمتها و مصائب اين دنيا هر چه باشد در مقابل نعمتها و مصائب آخرت چيز اندكى است، و يا اينكه اين افراد كم‏ظرفيت با مختصر نعمتى مست و مغرور، و با مختصر مصيبتى مايوس و كفور مى‏شوند.

اين نكته نيز قابل توجه است كه نعمت را به خودش نسبت مى‏دهد چرا كه مقتضاى رحمت او است، و مصائب و بلاها را به آنها، چرا كه نتيجه اعمال خودشان است.

اين نكته را نيز قبلا گفته‏ايم كه تعبير به" انسان" در اين گونه آيات اشاره به طبيعت" انسان تربيت نايافته" است كه فكرى كوتاه و روحى ضعيف و كوچك‏