تفسیر نمونه جلد 20

وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها:" آيا در زمين سير نكردند، تا ببينند عاقبت كسانى كه قبل از آنها بودند چه شد؟ آنها بسيار نيرومندتر بودند، و زمين را (براى زراعت) دگرگون ساختند و بيش از آنچه اينها آباد كردند عمران نمودند".

و ممكن است اشاره به ساختمانها و بناهاى محكمى باشد كه بعضى از اقوام پيشين در دل كوه‏ها، و در ميان دشتها بنا مى‏كردند، چنان كه قرآن در باره قوم" عاد" مى‏گويد: أَ تَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ:" آيا شما بر هر مكان مرتفعى نشانه‏اى از روى هوى و هوس مى‏سازيد؟

و قصرها و قلعه‏هاى زيبا و محكم بنا مى‏كنيد؟ گويى در جهان جاويدان خواهيد ماند"؟! (شعراء- 128- 129).

و در پايان آيه سرنوشت اين اقوام سركش را در يك جمله كوتاه چنين بازگو مى‏كند:" خداوند آنها را به گناهانشان گرفت، و كسى نبود كه از آنها در برابر خداوند دفاع كند و از عذاب الهى باز دارد": (فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ ما كانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ واقٍ).

نه كثرت نفرات آنها مانع از عذاب الهى شد، و نه قدرت و شوكت و مال و ثروت بيحسابشان.

كرارا در آيات قرآن" اخذ" (گرفتن) به معنى مجازات كردن آمده است، اين به خاطر آنست كه براى انجام يك مجازات سنگين نخست طرف را بازداشت مى‏كنند و سپس كيفر مى‏دهند.

در آيه بعد آنچه را به طور اجمال قبلا گفته است شرح مى‏دهد و مى‏فرمايد:

" اين مجازات دردناك الهى به خاطر اين بود كه فرستادگان آن پيوسته با دلائل روشن به سراغشان مى‏آمدند و آنها همه را انكار مى‏كردند" (ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَكَفَرُوا).