تفسیر نمونه جلد 20

خود درست بينديشيد و گرنه پشيمان خواهيد شد.

از همه اينها گذشته از دو حال خارج نيست:" اگر او دروغگو باشد دروغش دامن خود او را خواهد گرفت، و اگر راستگو باشد لا اقل بعضى از عذابهايى را كه وعده مى‏دهد دامن شما را خواهد گرفت" (وَ إِنْ يَكُ كاذِباً فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ وَ إِنْ يَكُ صادِقاً يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذِي يَعِدُكُمْ).

خلاصه اگر او دروغگو است دروغ فروغى ندارد، سرانجام مشت او باز مى‏شود و رسوا مى‏گردد، و به كيفر دروغ خود گرفتار خواهد شد، اما اين احتمال نيز وجود دارد كه راستگو باشد و از سوى اللَّه ماموريت دارد، بنا بر اين وعده‏هاى عذاب او خواه ناخواه به وقوع مى‏پيوندد، با اين حال كشتن او از عقل و درايت دور است.

سپس افزود:" خداوند كسى را كه اسرافكار و بسيار دروغگو است هدايت نمى‏كند" (إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ).

اگر موسى راه تجاوز و اسراف و دروغ را پيش گرفته باشد مسلما مشمول هدايت الهى نخواهد شد، و اگر شما چنين باشيد شما نيز از هدايتش محروم خواهيد گشت.

اين عبارت اخير گرچه دو پهلو است، اما پيدا است كه نظر مؤمن آل فرعون بيان حال فرعونيان بوده، ولى به هر حال تكيه او بر ربوبيت" اللَّه" در اين عبارت و عبارت بعد بيانگر اين واقعيت است كه فرعون يا لا اقل گروهى از فرعونيان بطور اجمال اعتقادى به" اللَّه" داشته‏اند، و گرنه اين تعبيرات نشانه ايمان او به خداى موسى و همكارى با بنى اسرائيل محسوب مى‏شد و با اصول" تقيه تاكتيكى" كه او در پيش گرفته بود سازگار نبود.

در اينجا دو سؤال از سوى بعضى از مفسران مطرح شده است:

نخست اينكه اگر موسى (ع) دروغگو باشد دروغش تنها به زيان خود او