دليل دوم: استدلال به آيه سي، سوره نور: - حکم بازیگری زن در فیلم و تئاتر نسخه متنی

ما درمباحث گذشته، تفسير دو استثنا را در آيه 31 سوره نور بيان نموديم و گفتيم: آيه «ولايبدين زينتهنّ» از دو جهت اطلاق دارد: يكي در زينت و زيور آلاتي كه آشكار ساختن آنها برزن حرام است و ديگري اطلاق در مرداني كه جايز نيست بر زينت هاي زن مطّلع شوند.

استثناي اوّل(إلاّ ما ظَهَرمِنْها) اطلاق اوّل را مقيّد مي‏سازد ،و استثناي دوم(إلاّ لِبُعوُلَتِهِنَّ أو آبائِهِنَّ) اطلاق دوم را مقيّد مي‏كند. پس آيه كريمه برآنچه ايشان مي‏فرمايد، دلالت نمي كند.

دليل دوم: استدلال به آيه سي، سوره نور:

قُلْ لِلِمُوءمِنينَ يَغُضُّواْ مِنْ أبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوُا فُرُوجَهُمْ ذلكَ أزْكي لَهُمْ إنّ اللّهَ خَبيرء بما يَصْنَعُونْ وَ قُلْ لِلِمُوءمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ...؛
به موءمنان بگو: چشم هاي خود را از نگاه به نامحرمان، باز دارند و عفاف خود را حفظ كنند. اين براي آنان پاكيزه تر است. خداوند از آنچه انجام مي‏دهند آگاه است. و به زنان با ايمان بگو:چشم هاي خود را از نگاه هوس آلود فروگيرند و دامان خويش را حفظ كنند.

در اين آيه مباركه خداوند به مردان و زنان امر فرموده كه چشمان خود را از يكديگر فروگيرند. پس مردان موءمن، چشم خود را از زنان نامحرم و زنان با ايمان، چشم را از مردان، فرو مي‏گيرند.

واژه «الغض» غير از «الغمض» است و معناي اين دو متفاوت است. «غض» به معناي پايين آوردن نگاه و شكستن آن، درمقابل خيره شدن است و «غمض» به معناي پلك ها را برهم گذاشتن است و چشم بستن كامل با پلك ها مي‏باشد.

ابن منظور در باره غمض گويد:

أغمض طرفه عنّي و غمّضه، يعني چشم از من بست و برهم نهاد، و «أغمض» يعني چشمان را بَست.

29درأقرب الموارد آمده:

أغمض عينيه، يعني پلك ها را برهم نهاد و غمض عينه، يعني پلك برهم نهاد.

30اما واژه «غض» به معناي پلك برهم نهادن نيست و هيچ كدام از لغت شناسان و مفسران قائل به آن نشده اند؛ بلكه به معناي شكستن نگاه و پايين انداختن نظر است، يعني نگاه را متمركز و خيره نكردن.

راغب اصفهاني گويد:

الغض: نقصان در نگاه و صدا.... خداوند مي‏فرمايد: قل للموءمنين يغضُّوا من اَبصارهم و قول شاعر: فغضَّ الطرف إنّك من نمير؛ نگاهت را پايين انداز(وسربلند مكن). تو از قبيله نمير هستي. اين از باب اهانت و توهين گفته مي‏شود.

31ابن منظور گويد:

غضّ طرفه و بصره، يعني خود داري از نگاه و پايين انداختن و شكستن آن.

32و گفته شده: «غضّ» زماني صدق مي‏كند كه پلك ها را به هم نزديك كرده و نگاه كند.

عباراتي كه از لغت شناسان نقل نموديم، براي اثبات تفاوت ميان «غمض العين» و «غض النظر» كفايت مي‏كند.

نكته ديگر در فرق ميان اين دو واژه اين است كه «غمض» دراكثر موارد به چشم ـ كه عضوي از بدن است ـ نسبت داده مي‏شود، اما «غضّ» به نگاه كردن و ديدن ـ كه كار چشم است ـ نسبت داده مي‏شود. لذا لغت شناسان تصريح نموده اند كه «غمض» برهم نهادن پلك هاست؛ اما«غضّ النظر» به معناي خودداري از نگاه و پايين انداختن و شكستن ديد مي‏باشد. كسي نگفته «غضّ» به معناي پلك برهم نهادن است.

البته در معناي «غض النظر» گفته شده: زماني كه پلك ها را به هم نزديك نمايد و نگاه كند و اين معنا غير از غمض است، مثل اين كه نزديك نمودن دو پلك، سبب شكستن نگاه و پايين انداختن نظر مي‏شود.

استعمال «غض النظر و الطرف» دراشعار درهمين معناي مذكور، دليل برصحت مطالب گفته شده مي‏باشد.

جرير مي‏گويد:

فغضّ الطرف إنك من نمير فـلا كعباً بلغـت ولاكـلاباً؛
نگاهت را پايين انداز كه تو از قبيله نمير هستي و در شرافت، به قبايل كعب و كلاب نمي رسي.

ابو الغوث مي‏سرايد:

و ماكان غضّ الطرف منّا سجيّة و لـكننّا فـي مـذحـج غُرُبـان؛
[بابدي ديگران مقابله مي‏كنيم] و چشم پوشي عادت مانيست؛ ليكن در عشيره مذحج غريب و بي ياوريم.

همچنين كعب در قصيده معروف خود درباره رسول اكرم(ص) مي‏گويد:

و مـا سعاد غـداة البين إذا رحلوا إلاّ أغنّ غضيض الطرف مكحول
سعاد، زمان خدا حافظي ـ هنگامي كه قبيله او كوچ مي‏كرد ـ با صداي نرم و زيبا و چشماني فرو هشته وسرمه كشيده بود.

ابن هشام در شرح اين بيت از قصيده كعب توضيح داده:

غض الطرف دراصل عبارت از خيره نشدن و خوب نگاه نكردن است.

همچنين در شعر ديگر آمده:

وأغضّ من بصري و أعلم أنّه قدبان حدّ فوارسي و رماحي
چشم فرو اندازم و مي‏دانم كه قدرت و توانايي سواران و نيزه هاي لشكر من براي ديگران روشن است.

شافعي در شعري گفته:

از برادران خود كساني را دوست دارم كه همراه و همدل من بوده و از لغزش هاي من چشم پوشي مي‏كنند.

موارد استعمال «غضّ» در شعر و ادبيات عرب نشان مي‏دهد كه «غضّ» به نگاه كردن نسبت داده مي‏شود، نه به چشم، و به معناي خودداري از خيره شدن، و شكستن و پايين انداختن نظر و خودداري از خوب نگريستن و متمركز شدن درنگاه مي‏باشد؛ همان نگاهي كه انسان درزمان حيا و خجالت به خود مي‏گيرد.

در روايتي مي‏خوانيم: إن رسول اللّه(ص) كان إذا فرح غضّ طرفه، يعني رسول اكرم(ص) زماني كه مسرور مي‏گشت، نگاهش را شكسته و چشم را مي‏خواباند... تا ازخنده هاي بسيار و شادي همراه با تكبّر دور باشد.