گاز كربنيك و اكسيژن تنظيم مى گردد. افزايش كربنيك و نيز كاهش اكسيژن هر دو سبب گشادى عروقى مغز مى
شوند، بنابراين هر گاه جريان خون مغز كُند شود، سبب ازدياد گاز كربنيك و كاهش تراكم اكسيژن مى گردد و
در اين موارد جريان خودبخود افزايش يافته و بدين ترتيب اختلالى كه ايجاد شده از بين مى رود. بنابراين
در مغز نيز مكانيزم تنظيم خودكار و مـوضـعـى وجـود دارد و شـدّت جـريـان خون را متناسب با احتياجات
متابوليسمى خود تنظيم مى كند.(15)در نـبـاتـات و گـيـاهان كوچك و بزرگ هم اين نظم و هماهنگى برقرار است . براى ساختن گياه عناصرى مثل
اكسيژن ، ئيدروژن ، كربن و ... دست بدست هم مى دهند و مى دانيم اين اتفاق عناصر بـدون هـمـكـارى
خـورشيد و گردش منظم زمين و مراقبت آتمسفر و همكارى باد و باران بى نتيجه است . اين هماهنگى و نظم ،
بشر را به تفكر توحيدى مى رساند.(16)بـراسـاس نـظـم و تـرتـيـب اسـت كـه تـوليـد مـثـل ، تـقـسـيـمـات سـلولى ، نـمـو و تشكيل اجزاى
مختلف گياه هميشه بطور منظم و ثابت انجام مى يابد.بـراى اشـاره بـه نـظـم در زنـدگـى حـيـوانـات ، زنـبـور عسل و موريانه را بطور مثال مى آوريم :كـنـدوى عـسـل ، يـكـى از مـيدانهاى پر فعاليت زندگى است . دقت در زندگى اين حشره ما را به دنـيـاى
عـظـيـمـى رهـنـمـون مـى سـازد. سـازمـان وسـيـع ، زنـدگـى مـنـظـم ، تـمـدن كامل ، حكومت مقتدر،
نبوغ فوق العاده ، صنعت دقيق و متقن ، هوش سرشار و بالاخره فلسفه كار و فـعـاليـت خـسـتـگـى
نـاپـذيـر را در درون تـاريـك كـنـدوى عسل مشاهده مى كنيم .زنبور كارگر بينى و گوش ندارد ولى در عوض شاخكهاى آن داراى هزارها عضو كوچك است كه حـسّ بـويـايـى و
شـنـوايـى در آن تـعبيه شده است . سراسر اين شاخكها را موهاى بسيار ريزى پوشانده كه زنبور به كمك
آنها راه خود را در تاريكى پيدا مى كند.(17)مـوريـانـه هـا در خـانـه هـاى مـحـكـم و بـزرگـى زنـدگـى مـى كـنـنـد كـه 6 الى 7 مـتـر طـول دارد.از مـصـالح بـسيار كم ساخته شده و هر لانه حدود 2 تا 3 ميليون موريانه را در خود جـاى مـى دهـد.ساختمان اين خانه هاى چند طبقه گاهى به 13 طبقه مى رسد و در ورودى ساختمان در بـالاى عـمـارت قـرار
دارد. نـظـم و تـرتـيـب در زنـدگـى آنـهـا از مسائل اساسى است .(18)
نظم در قرآن
بخش عظيمى از دستورها و سفارشهاى قرآن كريم در راستاى منظم كردن افكار، گفتار و كردار پيروان خويشاست . اميرمؤ منان على (ع ) درباره اين كتاب آسمانى مى فرمايد:(اَلا اِنَّ فيهِ عِلْمَ ما يَاءْتى وَ الْحَدِيثَ عَنِالْماضى وَ دَواءَ دائِكُمْ وَنَظْمَ ما
بَيْنَكُمْ) (19)
آگـاه بـاشـيـد كه آگاهى نسبت به آينده و خبر از گذشته و شفاى دردها و نظم زندگى روزمره شما در قرآن
است .بيان قرآن درباره نظم را مى توان به دو بخش تقسيم كرد:
الف ـ نظم تكوينى
در ايـن بـخـش قـرآن نـظم حاكم بر هستى را تشريح كرده و به انسانها سفارش مى كند كه در بـاره آنبـيـنديشند تا به طراح زبردست آن (يعنى خداى تعالى ) پى ببرند و در اين راستا، گـاه از فـرود آمدن
باران و رويش و رشد گياهان سخن مى گويد و گاه عظمت كوهها و درياها را بـه يـاد مـى آورد، زمانى از
شگفتى موجودات جاندار سخن مى راند و در بسيارى از مواقع ، آمد و شد شب و روز، فراوانى پديده هاى هستى
و بيشمارى نعمتهاى الهى را در لابلاى آيات مى آورد. بطور مثال مى فرمايد:(اِنَّ فـى خـَلْقِ السـَمـواتِ وَ اْلاَرْضِ وَ اخـْتـِلافِ الْلَّيـْلِ وَ
النَّهـارَِلايـاتٍِلاُولىِ اْلاَلْبابِ) (20)در آفرينش آسمانها و زمين و آمد و شد شب و روز، نشانه هايى براى خردمندان است .