لطفا منتظر باشید ...
نتيجه ى سخن
از برخى آياتِ قرآن كريم و روايات فراوانى كه سند بعضى از آنها نيز صحيح است، استفاده مى شود كه قرآن كريم علاوه بر معانى ظاهرى، داراى معانيى است كه تنها با آشنايى به معانى لغوى الفاظ و قواعد و ادبيات عربى نمى توان آن را فهميد كه در اصطلاح اين معانى را باطن قرآن گويند كه تمام آن را فقط خدا و راسخان در علم مى دانند و دست يابى به تمام آن از توان افراد عادى خارج است. در روايات، علاوه به ظاهر و باطن، براى قرآن كريم «حد» و «مطلع» نيز ذكر شده است كه مراد از حد، مرحله ى نهايىِ معناى ظاهرى و مراد از مطلع، مرحله ى اوّل از معناى باطنى است. [1] . سوره ى نحل (16)، آيه ى 89.[2] . /نهج البلاغه/، خطبه ى 18.[3] . ر.ك: سيد حيدر آملى: /جامع الاسرار /و /منبع الانوار/، ص 104، 530 و 610 و /نص النصوص/، ص 12 و 72.[4] . نشانى مأخذ روايات را در ضمن مقاله اى در مجلّه ى معرفت ذكر كرده ايم (ر. ك: على اكبر بابايى، باطن «قرآن كريم». مجله ى معرفت: شماره ى 26، ص 15، پى نوشت هاى 45 ـ 47).[5] . گفتنى است كه در تواتر لازم نيست كه سند روايات صحيح باشد. تواتر در مورد روايت هاى ضعيف است;يعنى وقتى راه هاى زيادى ـ هر چند هر يك از آن راه ها به دليل اين كه راوى اش مجهول است يا ضعيف السند است، قابل اعتماد نيست ـ باشند كه تبانى آنها بر كذب عادتاً ممتنع باشد; اين را مى گوييم خبر متواتر. پس براى تحقق تواتر، لزومى ندارد كه سند روايات صحيح باشد.[6] . سوره ى بقره (2)، آيه ى 189.[7] . ر. ك: طبرسى،/ مجمع البيان/، مجلد 1 ـ 2، ص 508، ذيل آيه ى 189 سوره ى بقره.[8] . ر. ك: /تفسير عياشى/، ج 1، ص 105، ذيل آيه ى 189، سوره ى بقره.[9] . سوره ى نساء (4)، آيه ى 86.[10] . ر. ك: ابن شهر آشوب: /المناقب/، ج 4، ص 18.[11] . امام خمينى، /آداب الصّلاة/، ص 181.[12] . محمّد حسين طباطبايى-، /تفسير الميزان/، ج3، ص27، ذيل آيه ى 7 سوره ى آل عمران.[13] . /تفسير صافى/، ج 1، ص 28.[14] . /صحيح مسلم،/ ج2، ص 179 (كتاب /صلاة المسافر/، ح 139).[15] . امام خمينى(قدس سره)، /آداب الصلاة/، ص 184.[16] . ر.ك: /بحارالانوار/، ج92، ص 97، حديث 64.[17] . سوره ى آل عمران (3)، آيه ى 7.[18] . ر.ك: شيخ صدوق، /من لا يحضره الفقيه/، ج2، ص 92، كتاب الحج باب قضاء التفث، ح 8.[19] . علامه ى مجلسى، /بحارالانوار/، ج 89، ص 97.[20] . سوره ى حجرات (49)، آيه ى 9.[21] . محمد بن يعقوب كلينى، /اصول كافى/، ج 8، ص 179.[22] . /تفسير صافى/، ج 1، ص 27.[23] . /الاتقان فى علوم القرآن/، نوع 77.[24] . /تفسير صافى/، ج1، ص 28.[25] . /بحارالأنوار/، ج74، ص 136.[26] . /نهج البلاغه/، خطبه ى 18.[27] . /بحارالانوار،/ ج89، ص 91. /تفسير عياشى/، ج1، ص 12.
