نـام و كنـيـه:

(زينب) در لغت به معناى درخت نيكو منظر آمده و ممكن است مخفف از (زين و أب) باشد; يعنى زينت پدر. از تواريخ و روايات استفاده مى شود كه اميرالمؤمنين (ع) دو يا سه دختر به نام زينب داشته كه بانوى شجاع كربلا زينب كبرى بوده است و چنانكه شيخ مفيد و برخى ديگر گفته اند: زينب صغرى همان خواهر مادرى زينب يعنى اُمّ كلثوم بوده است ولى همان شيخ مفيد(ره) در پايـان كلام خود در زمره فرزندان على (ع) زينبِ صغراى ديگرى را نام مى برد كه مادرش كنيز بوده است.

از القاب حضرت زينب (س) ـ كه در روايات آمده ـ (عقيله) يا عقيله بنى هاشم به معناى زن ارجمند و يكتا در خاندان خود است و در سند خطبه فدك آمده كه ابن عباس آن را از عقيله بنى هاشم يعنى زينب (س) نقل مى كند.

در كنيه هاى زينب (س) (امّ عبداللّه) و نيز (امّ كلثوم) ذكر شده كه روى اين نقل زينب (ام كلثوم كبرى) است و خواهرش (ام كلثوم صغرى). اما در بسيارى از كتابها مانند مناقب ابن شهر آشوب و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد خواهر آن بانوى معظمه را ام كلثوم كبرى مى دانند و براى زينب (س) چنين كنيه اى ذكر نكرده اند.

دوران كـودكـى:

دختر بزرگوار فاطمه (س) با اين كه پنج يا شش سال بيشتر از عمر خود مادر عزيزش را درك نكرد و درسنين پنج يا شش سالگى مادر را از دست داد در همين سنين اندك چنان تربيت شده بود كه از فاطمه (س) حديث و روايت نقل كرده و چند تن از تاريخ نويسان و محدثان سند خطبه (فدك) را به همين بانوى بزرگوار يعنى حضرت زينب رسانده و از او نقل كرده اند از آن جمله: ابوالفرج در مقاتل الطالبين در ترجمه (عون بن عبداللّه بن جعفر) مى گويد:

مادر عون زينبِ عقيله دختر على بن ابى طالب است…. و زينب همان زنى است كه ابن عباس خطبه فدك فاطمه (س)

را از او روايت كرده و در آغاز خطبه مى گويد: اين خطبه را عقيله ما زينب دختر على (ع) براى ما روايت كرد…(1).

از محدثان:

مرحوم شيخ صدوق دركتاب علل در باب (علل الشرايع واصول الاسلام) قسمتى از اوايل خطبه فدك را ـ كه علل احكام در آن ذكر شده ـ نقل و سند آن را اين گونه ذكر كرده است:

(حَدَثَنا مُحَمَّدُبْنُ مُوسَي بْنُ الْمُتَوَكِّل قِالَ: حَدَّثنا عَلى بْن الْحُسَيْنِ الْسَّعْدآباديْ عَنْ اَحْمدِبْنِ اَبي عَبْداللّهِ الْبَرقِيّ