لطفا منتظر باشید ...
واجبات طواف
هفت چيز در طواف معتبر وواجب است : اول : آنـكـه از حـجـر الاسود شروع شود, واحوط واولى اين است كه تمام بدن خود را بر تمام حجرالاسـود بگذراند,وبراى اين احتياط اين مقدار كفايت مى كند كه قبل ازحجر الاسود ايستاده ونيت
نـمـايـد كـه : طواف را از جايى كه محاذات واقعى محقق مى شود بجا مى آورم , وزياده بر آن از باب
مقدمه علميه باشد, يعنى انسان وقتى از جلوترشروع كرد علم پيدا مى كند كه اولين جزء طوافش
با اولين جزء حجر محاذى وبرابر شده است .دوم : آنـكه هر شوط ودورى به حجرالاسود ختم شود,ودر شوط آخر احتياطا قدرى ار حجر بگذرد
وزيادى رامقدمه علميه محسوب دارد.سوم : آنكه كعبه (خانه خدا) را در جميع احوال طواف طرف چپ خود قرار دهد, وچنانچه كعبه به جهت بوسيدن اركان يا به جهت ازدحام , رو به رو يا پشت سر ياطرف راست قرار گرفت , آن مقدار
از طـواف شمرده نمى شود, وظاهر اين است كه ميزان در قرار دادن كعبه طرف چپ , صدق عرفى
است , همچنان كه از طواف پيغمبر اكرم (ص ) برمى آيد كه سواره طواف مى نمودند,وبهتر اين است
كـه دقـت شـود بـخـصـوص در دو دهـانـه حجراسماعيل ودر نبشهاى خانه خدا كه در اين جاها
بايدمواظب بود كه به چپ يا راست منحرف نگردد.چـهـارم : آنكه حجر اسماعيل را داخل مطاف قرار دهد, به اين معنى كه دور حجر اسماعيل بگردد
وداخل حجرنرود.پنجم : آنكه طواف كننده از بيرون دور خانه خدا دور بزندنه درون خانه خدا, ودور تا دور خانه خدا
به طور شيب بنايى شده كه به آن شادروان مى گويند كه نبايستى طواف كننده روى آن راه برود.شـشـم : آنـكه هفت دور متوالى وپى در پى دور خانه خدابچرخد وكمتر از هفت دور كافى نيست ,
وعمدا زيادتر ازهفت دور هم طواف را باطل مى كند, چنانكه خواهدآمد.
مساله 206
مشهور بين فقها اين است كه طواف بايدبين مقام ابراهيم (ع ) وخانه خدا باشد, يعنىاز هر طرف اين مسافت در نظر گرفته شود, ومسافت آن بيست وشش ذراع ونيم تقدير شده است ,
ونـظر به اينكه حجر اسماعيل داخل مطاف است وخود بيست ذراع است , پس در طرف آن بيش از
شـش ذراع ونـيـم نبايد دور شد, ولكن ظاهر اين است كه در موارد ازدحام طواف در دورتر از اين
مسافت بيست وشش ذراع ونيم نيز كافى باشد.
مساله 207
هرگاه طواف كننده از مطاف بيرون رفته ووارد كعبه شود, طوافش باطل واعاده آنلازم است ,وبهتر اين است كه طواف خود را تمام نموده سپس اعاده نمايد, اگر بيرون رفتنش پس
از تجاوز نصف طواف بوده .
مساله 208
چنانچه هنگام طواف روى شادروان رفت ,آن مقدار از طواف كه روى شادروان بودهبـاطـل است ,واحتياط اين است كه آن مقدار را تدارك نموده وطواف خود را تمام سپس طواف را
اعـاده نـمـايد, واحتياط اين است كه هنگام طواف دست خود را از طرف شادروان به ديوار كعبه يا
اركان آن دراز ننمايد گرچه جواز آن بعيدنيست .
مـسـاله 209
هرگاه طواف كننده در حجر اسماعيل برود, شوطى كه رفتن در حجر در او بوده ,باطل ولازم است اعاده شود, وبهتر اين است كه طواف را تمام نموده وسپس اعاده نمايد, ودر حكم
رفـتـن در حجر است بالارفتن بر ديوار حجر بنابر احتياط, بلكه احوط اين است كه در حال طواف
دست بر ديوار حجر هم نگذارد گرچه اظهر جواز آن است .
مـسـاله 210
هرگاه طواف كننده پيش ار تجاوز از نصف طواف بدون عذر از مطاف خارج شود,اگر موالات عرفيه از او فوت شود طوافش باطل واعاده اش لازم است ,وچنانچه موالات فوت نشود
يا خروجش بعد از تجاوزنصف باشد احتياط اين است كه آن طواف را تمام نموده سپس اعاده كند.
مـسـالـه 211
چنانچه در اثناى طواف حدثى از او سربزند, جايز است بيرون رفته وتطهير نمودهوبرگشته وطواف خود را تمام نمايد, همچنان كه گذشت ,وهمچنين است بيرون رفتن براى ازاله
نـجـاست از بدن يالباس , واگر زنى در اثناى طواف حيض شود, واجب است طواف را قطع نموده
وفورا از مسجد بيرون برود. وحكم چنين افراد در شرايط طواف بيان شد.
مـسـاله 212
هرگاه طواف كننده به علت سردرد يادل درد ومانند آن ناچار طواف خود را قطعنـمـوده وازمـطاف بيرون رود, چنانچه قبل از تمامى شوط چهارم باشد طوافش باطل واعاده اش
لازم است , وچنانچه بعد ازآن بوده احتياط اين است كه براى باقيمانده نايب گرفته وشخصا بعد از
زوال عذر احتياطا باقيمانده را بجا آورده وطواف را اعاده نمايد.
مـسـاله 213
طواف كننده مى تواند جهت عيادت مريض يا رفع حاجت خود يا حاجت برادر دينىخـود از مـطاف بيرون برود, ولى اگر طوافش واجب باشد ومقدار يك يادو شوط بجا آورده باشد,
لازم است طواف را اعاده نمايد, وچنانچه بيرون رفتنش بعد از شوط سوم بوده احتياط اين است كه
يك طواف كامل به قصد اعم از تمام يا اتمام بجا آورد.
مـسـالـه 214
نـشـسـتـن در اثناى طواف جهت استراحت ورفع خستگى جايز است , ولى بايد بهانـدازه اى نباشد كه موالات عرفيه از بين برود, كه در اين صورت طوافش باطل شده ولازم است از
ابتدا دوباره انجام دهد.
نقص در طواف
مـساله 215
هرگاه عمدا مقدارى از طواف را كم كندوموالات فوت شود, طوافش باطل خواهد بود, وچنانچه موالات فوت نشود, تا از مطاف بيرون نرفته مى تواندكمبود را بجا آورد. وحكم بيرونرفتن عمدى از مطاف قبلا ذكر گرديد.
مـسـاله 216
هرگاه مقدارى از طواف را سهوا كم كند,اگر پيش ار فوت موالات يادش آمد وازمـطـاف بيرون نرفته باشد, كمبود را بجا آورده وطوافش صحيح خواهدبود, وچنانچه پس از فوت
مـوالات يا بيرون رفتن ازمطاف يادش بيايد ومقدار فراموش شده يك شوط باشد,يك شوط را بجا
آورده وطوافش صحيح است , وچنانچه شخصا نتواند كمبود را انجام دهد, هرچند به جهت اين باشد
كـه پـس از بـازگـشـت بـه وطن يادش بيايد, بايد ديگرى را نايب بگيرد كه آن شوط را بجا آورد,
وچنانچه مقدارفراموش شده بيش از يك وكمتر از چهار شوط باشد,بنابر احتياط بايستى برگشته
وكمبود را شخصا بجا آورد,وپس از بجا آوردن كمبود, طواف را اعاده نمايد,وهمچنين اگر مقدار
فراموش شده چهار يا بيش از چهارباشد, احوط اتمام سپس اعاده است .
زيادى در طواف
مساله 217
زيادى در طواف پنج صورت دارد: اول : آنـكـه طواف كننده مقدار زيادى را به قصد جزئيت طوافى كه مشغول است يا طواف ديگرىبجا نياورده باشد, كه دراين صورت طوافش به اين زيادى باطل نخواهد شد.دوم : آنـكه هنگام شروع به طواف يا در اثنا چنين قصد كندكه زيادى , جزء طوافش باشد, يعنى بنا
داشته باشد كه طواف را هشت شوط يا بيشتر انجام دهد, در اين صورت طوافش جزما باطل ولازم
است اعاده نمايد.سوم : آنكه زيادى را پس از فراغت از طواف به قصدجزئيت آن بجا آورد, كه در اين صورت نيز اظهر
بطلان طواف است .چـهـارم : آنكه زيادى را به قصد جزئيت طواف ديگر بجاآورد, وطواف دوم را تمام كند, كه در اين
صـورت گـرچـه در طواف زيادى نداشته ولى احوط بلكه اظهر بطلان طواف اول است , به جهت
آنكه دو طواف واجب را پشت سر هم انجام داده است .پـنـجـم : آنـكه قصد جزئيت زيادى را براى طواف ديگربنمايد, واتفاقا نتواند طواف ديگر را به آخر
بـرسـاند, دراين صورت نه زيادى هست ونه قران , ولى گاهى طواف در اين صورت به جهت عدم
تـحقق قصد قربت باطل مى شود, وآن در صورتى است كه مكلف هنگام شروع به طواف يا در اثناى
آن بـا ايـنـكـه مـى دانـد قـران حـرام ومبطل طواف است آن را قصد نمايد, كه قصد قربت با قصد
حرام جمع نمى شود, هرچند از باب اتفاق آن حرام انجام نشودكه قران بين دو طواف باشد.
مـسـالـه 218
هـرگاه طواف خود را از روى سهو بيش ازهفت شوط انجام دهد, چنانچه زيادىكمتر از يك شوطباشد, آن را قطع نمايد وطوافش صحيح است , وچنانچه زيادى يك شوط يا بيشتر
باشد, احتياط اين است كه باقى آن را تا يك طواف كامل شود به قصد قربت مطلقه تمام نمايد.
شك در عدد اشوط
مـسـاله 219
هرگاه بعد از تمامى طواف وتجاوز ازمحل , شك نمايد كه : آيا طوافم هفت شوط يا كـمـتـر يابيشتر بوده , اعتنا به شك ننمايد, مانند كسى كه بعد ازشروع به نماز طواف چنين شكىبكند.
مـسـالـه 220
هرگاه يقين داشته باشد كه هفت شوط بجاآورده وشك كند كه زيادتر بوده يانه ,مـثـلا احـتمال بدهد كه شوط آخرى هشتم بوده , به شك خود اعتنا ننمايدوطوافش صحيح است ,
مـگـر در صـورتى كه شكش قبل ازتمامى شوط آخرى باشد, كه در اين صورت ظاهر اين است كه
طوافش باطل است , واحتياط اين است كه به قصد رجا تمامش نموده واعاده طواف كند.
مـسـالـه 221
هـرگاه بين شش وهفت يا پنج وشش وهمچنين عددهاى قبل شك كند, حكم بهبـطـلان طـواف مـى شود, وهمچنين اگر شك كند كه آيا شش شوط بجاآورده يا هشت شوط كه
نـدانـد شـوط آخـر شـشم است ياهشتم , كه در اين صورت نيز طوافش باطل خواهد بود.وظن به
اشواط مادامى كه به حد اطمينان نرسد اعتبارى نداشته ومحكوم به حكم شك است .
مساله 222
چنانچه بين شش وهفت شك نموده وازروى نادانى بنا را بر شش گذاشته وطواف راتـمـام كـند,لازم است طواف را از سر بگيرد, وچنانچه بر نادانى خودباقى ماند تا وقتى كه تدارك
ممكن نباشد بعيد نيست طوافش صحيح باشد.
مـساله 223
طواف كننده مى تواند در حفظ شماره شوطها بر رفيق وهمراه خود اعتماد كند, درصـورتـى كـه رفيق وهمراهش يقين داشته باشد, مثلا در صورت شك اگر رفيق انسان بگويد اين
شوط پنجم است , مى شود برگفته او اعتماد نموده ودو شوط ديگر بجا آورد.
مساله 224
هرگاه در طواف مستحبى شك نمايد, بنا رابر كمتر بگذارد وطوافش صحيح است .مـسـالـه 225
هـرگاه از روى عمد وعلم به حكم يا جهل به آن طواف عمره تمتع را ترك نمودهونـتـواند پيش اروقوف به عرفات تداركش نمايد, عمره اش باطل بوده وواجب است حج را در سال
بعد اعاده نمايد, ودر سابق گفته شد اظهر اين است كه احرامش نيز باطل مى شود,ولى احوط اين
اسـت كـه عـدول بـه حـج افـراد نـمـوده وآن رابـه قـصـد اعـم از حج وعمره مفرده تمام نمايد,
وچنانچه عمدا طواف حج را ترك نمايد وتداركش ممكن نباشدحجش باطل خواهد بود ولازم است
در سـال بـعـد اعاده نمايد, واگر ترك طواف از جهت ندانستن حكم بوده , يك شتر كفاره نيز لازم
خواهد شد.
مـسـالـه 226
هـرگـاه از روى فراموشى طواف ترك شود,بعد از يادآمدن تداركش واجب است ,وچـنـانـچـه پس ارگذشتن وقتش به ياد آمد, قضاى آن بجا آورده شود وحج صحيح خواهد بود,
واحتياط اين است كه بعد از قضاى طواف , سعى نيز بجا آورده شود, واگر وقتى يادش بيايدكه قضا
نـمـودن آن ممكن نباشد, مثل اينكه پس از بازگشت به وطن يادش آمد, واجب است نايب بگيرد
واحتياط اين است كه نايب از طواف , سعى را نيز بجا آورد.
مـسـالـه 227
اگـر طواف را فراموش نمود وبه وطن خودبازگشت وبا عيال خود نزديكى كردوسـپـس يـادش آمد,در صورتى كه فراموش شده , طواف حج باشد, لازم است يك قربانى به منى ,
واگـر فـرامـوش شـده , طـواف عـمـره بـاشـد,لازم اسـت يـك قـربـانى به مكه بفرستد, در اين
قربانى گوسفند كافى است .
مـساله 228
هرگاه طواف را فراموش نموده وزمانى يادش آمد كه قضايش ممكن است , با هماناحـرام اول قـضايش نمايد ونيازى به تجديد احرام نيست , بلى درصورتى كه از مكه خارج شد ويك
ماه يا بيشتر بر آن گذشته باشد, لازم است براى دخول مكه احرام تازه ببندد, چنانكه گذشت .
مـساله 229
آنچه بر طواف كننده حلال مى شود, برفراموش كننده طواف تا اينكه آن را شخصا يانايبش قضاننموده , حلال نمى شود.
مـساله 230
هرگاه جهت بيمارى يا شكستگى وامثال اينها شخصا نتواند طواف را بجا آورد, لازماسـت به كمك ديگرى طواف را بجا آورد, هرچند به سوار شدن بر دوش او باشد, وچنانچه با كمك
ديگرى نيز نتواند طواف كند,واجب است نايب بگيرد كه به جاى او طواف كند,وهمچنين در نماز
طـواف كـه شـخـص بـايد خودش بجاآورد ودر صورت نتوانستن ديگرى را نايب بگيرد.وحكم زن
حائض ونفساء (زائو) در شرايط طواف بيان شد.
نماز طواف
واجـب سـوم از واجـبـات عمره تمتع , دو ركعت نماز طواف است كه همانند نماز صبح است , ولى مـكـلـف مـخـير است كه آن را بلند يا آهسته بخواند, واظهر اين است كه پشت مقام ابراهيم باشد,وواجـب اسـت كـه در نـزديـكـى مـقـام بـجـاآورده شـود, ودر صـورت عدم تمكن پشت مقام با
مـراعـات نـزديـكى به مقام بنابر احتياط نماز را بجا آورد, واين حكم نماز طواف واجب است ونماز
طواف مستحب در هرجاى مسجد باشد جايز است .
مـسـاله 231
كسى كه از روى علم وعمد نماز طواف رابجا نياورد حجش باطل است , زيرا بدوناين نماز, سعى باطل خواهد بود.
مساله 232
نماز طواف بايستى بعد از طواف فورا بجاآورده شود بگونه اى كه در عرف نگويند بينطواف ونمازفاصله شده است .
مـسـاله 233
هرگاه فراموش كرد نماز طواف را بخواندوسعى نمود وبعد از سعى يادش آمد كهنـمـاز طواف رانخوانده , فورا نماز طواف را بخواند, واعاده سعى واجب نيست اگرچه احوط است ,
وچـنـانچه در اثناى سعى يادش بيايد, سعى را قطع كرده ونماز طواف را در جاهايى كه گفته شد
بـجـا آورد, سـپـس سعى را از جايى كه قطع كرده تمام نمايد. وچنانچه بعد از بيرون رفتن از مكه
يـادش بـيايد كه نماز طواف را نخوانده بايستى به مكه برگشته ونماز را در جاهايى كه گفته شد
بـجـا آورد, ودر صورتى كه نتواند به مكه برگردد هر جا كه يادش آمد بجا آورد, بلى اگر بتواند به
حـرم برگردد احوط اين است كه برگشته ونماز را در حرم بجا آورد, وحكم كسى كه نماز طواف
رابه جهت نادانى ترك كرده , حكم كسى است كه فراموشش كرده , وفرقى بين جاهل قاصر ومقصر
در اينجانيست .
مـساله 234
هرگاه نماز طواف را فراموش نمود وتا دم مردن يادش نيامد ومرد, بر وليش واجباست آن را قضانمايد.
مـساله 235
هرگاه قرائت نمازگزار غلطى داشته باشد,در صورتى كه نتواند آن را درست كنداشـكـالـى در اكـتـفاى به آنچه مى تواند در نماز طواف وغير آن , نيست , وهمان اندازه كافى است ,
وچنانچه مى تواند آن را تصحيح ودرست كند, لازم است تصحيح نمايد, وچنانچه در اين كار اهمال
وسـهـل انگارى كرد تا وقت تنگ شد, احوط اين است كه به اندازه اى كه مى تواند نماز طواف را بجا
آوردوآن را به جماعت بخواند ونايب نيز بگيرد.
مـساله 236
هرگاه نداند كه قرائتش درست نيست ودرنادانى خود معذور باشد, نمازش صحيحاسـت وحـاجـتـى به اعاده ندارد, حتى اگر بعد از نماز بفهمد كه قرائتش اشكال داشته , ولى اگر
مـعذور نبوده , لازم است پس ازتصحيح , نماز را اعاده كند, وحكم كسى كه نماز طواف رافراموش
كرده بر او جارى مى شود.سعى
واجب چهارم از واجبات عمره تمتع , سعى بين صفاومروه است , وخود يكى از اركان است كه اگر
عـمدا ترك شود حج باطل خواهد بود, خواه علم به حكم داشته ياجاهل به حكم باشد. وقصد قربت
در سعى معتبر است ,ولى ستر عورت وطهارت از حدث با خبث در آن معتبرنيست , وبهتر اين است
كه طهارت رعايت شود.
مـساله 237
سعى بايد بعد از طواف ونماز طواف بجاآورده شود, واگر پيش از طواف يا نماز آنبـجـا آورده شـود, لازم اسـت بعد از آنها اعاده شود. وحكم كسى كه طواف را فراموش كند وبعد از
سعى يادش بيايد, پيشترگفته شد.
مساله 238
نيت در سعى معتبر است به اين معنى كه اگر در عمره است , به نيت عمره , واگر درحج است , به نيت حج , قربة الى اللّه بجا آورده شود.
سعى يعنى چه ؟
رفت وآمد بين صفا ومروه را سعى گويند (صفا در يك طرف ومروه طرف ديگر قرار دارد), رفتن از اول جـزء ازصـفـا به مروه را يك شوط گويند, وهمچنين برگشتن ازاول جزء مروه به صفا يكشوط است , وتمام سعى هفت شوط است , بنابر اين سعى از صفا شروع ودر شوط هفتم به مروه ختم
مـى شـود, واحـتـيـاط لازم در ايـن است كه موالات (پى در پى بودن ) را مراعات كند بطورى كه
فـصـل معتد به در بين اشواط حاصل نشود, ووقتى حاجى بخواهد از مسجد الحرام به مسعى برود,
صفا طرف دست راستش قرار مى گيرد.
مـسـالـه 239
هـرگاه سعى را از مروه شروع كند اگر يك شوط بجا آورده يعنى از مروه به صفارسـيـده , بايد آن رالغو دانسته واز صفا شروع نمايد, وچنانچه بعد از شوطاول باشد, مثل اينكه در
بين راه صفا ومروه در شوط دوم باشد, آن را نيز لغو نموده وسعى را از صفا از سربگيرد.
مـسـاله 240
لازم نيست رفت وآمد (سعى ) بين صفاومروه پياده باشد, وسعى سواره بر حيوان يادوش انسان يا چرخهايى كه فعلا در آنجا متداول است , جايز است ,ولى در هر حال بايد ابتدا از صفا
وختم به مروه باشد.
مساله 241
لازم است رفت وآمد بين صفا ومروه از راه متعارف باشد, واگر از صفا از توى مسجديا راه ديگرى بسوى مروه برود, كافى نيست , بلى لازم نيست رفت وآمد در يك خط مستقيم باشد.
مـسـالـه 242
واجـب اسـت هـنگام توجه به مروه آن را روبه روى خود قرار دهد, وهمچنين دربـازگـشـت از مروه به صفا, بايد متوجه به صفا باشد, پس اگر هنگام سعى بطورعقب گرد برود,
كفايت نمى كند, والتفات به طرف راست و چپ وپشت سر هنگام سعى عيبى ندارد.
مـسـالـه 243
نـشـستن روى صفا يا مروه يا در بين آنها به جهت استراحت , عيبى ندارد, گرچهاحوط اين است كه بين آن دو ننشيند.
احكام سعى
در گـذشته گفته شد كه سعى از اركان حج است وترك آن عمدا با علم يا جهل به حكم , تا زمانى كـه تـداركـش پيش ازوقوف به عرفات ممكن نشود, حج باطل واعاده اش درسال بعد لازم خواهدبـود, واظهر اين است كه احرامش نيز باطل خواهد بود, اگرچه احوط واولى اين است كه عدول به
افراد نموده وسعى را به قصد اعم از حج افرادوعمره مفرده تمام نمايد.
مساله 244
هرگاه سعى از روى فراموشى ترك شود,هر وقت ياد او بيايد بايد بجا آورد هرچند يادآمـدنـش پـس از فـراغـت از اعمال حج باشد, وكسى كه شخصا نتواند يابرايش مشقت داشته باشد
بايستى نايب بگيرد وحجش در هر دو صورت صحيح خواهد بود.
مـسـاله 245
كسى كه شخصا پياده يا سواره نتواند سعى را بجا آورد, ديگرى را نايب بگيرد كه بهجاى او سعى كندوحجش صحيح است .
مـسـالـه 246
احـتـيـاط اين است كه بعد از طواف ونماز آن بدون ضرورت مانند شدت گرما ياخـسـتـگى زياد, تاخيرنكند, اگرچه اقوى اين است كه مى تواند سعى را تا شب تاخير كند, بلى در
حال اختيار نبايد سعى را به فردابيندازد.
مـسـالـه 247
زيـادى در سعى مانند زيادى در طواف سبب بطلان خواهد بود, اگر از روى علموعمد باشد,چنانكه در طواف گذشت , بلى اگر جاهل به حكم باشد,اظهر اين است كه سعيش به
زيادى باطل نمى شود,هرچند احتياط در اعاده آن است .
مساله 248
هرگاه از روى خطا در سعى خود زيادنموده , سعيش درست است , ولى اگر زيادىيك شوطكامل باشد, مستحب است كه شش شوط ديگر به آن اضافه نمايد تا يك سعى كامل غير از
سـعـى اول شود وختم سعى دوم طبعا به صفا خواهد بود, وچنانچه زيادى بيش از يك شوط باشد,
تمام نمودن او به قصد رجا عيبى ندارد.
مـساله 249
هرگاه عمدا با علم به حكم يا جهل به آن , ازسعى خود كم نمود, وتداركش تا زمانوقوف به عرفات ممكن نباشد, حجش فاسد شده ولازم است سال بعداعاده نمايد, وظاهر اين است
كـه احـرامش نيز باطل مى شود, واحوط اين است كه عدول به حج افراد نموده وبه نيت اعم از حج
وعـمـره مـفـرده تـمـامـش نـمايد, وچنانچه كمبود سعى از روى فراموشى وبعد از شوط چهارم
بـوده واجب است باقى را هر وقت يادش آمد هرچند بعد ازفراغت از اعمال حج باشد, تدارك نمايد,
ودر صورتى كه خود نتواند تدارك كند يا تدارك سخت باشد واجب است نايب بگيرد, هرچند به اين
جهت باشد كه پس ازبازگشت به وطن يادش آمده باشد, در اين صورت احتياط اين است كه نايب
به نيت فراغ ذمه منوب عنه ازاتمام يا تمام , يك سعى كامل بجا آورد, واگر كمبودش پيش از شوط
چـهـارم واز روى فـراموشى بوده , احتياط اين است كه شخصا يك سعى كامل به قصد اعم از تمام
يااتمام بجا آورد, ودر صورت دشوارى آن , نايب بگيرد.
مساله 250
چنانچه از روى فراموشى , مقدارى از سعى در عمره تمتع كم نموده وبه اعتقاد اينكهاز سـعـى فارغ شده محل شده , در اين صورت احوط اين است كه يك گاو كفاره بدهد ولازم است
سعى را به نحوى كه گفته شدتمام نمايد.
شك در سعى
مـسـاله 251
شك در عدد اشواط سعى پس از تقصيراعتبار ندارد, وجمعى از فقها فرموده اند كه شـك در عدداشواط بعد از انصراف از سعى هرچند پيش ار تقصيرباشد, به آن اعتنا نبايد كرد, ولىاظهر اين است كه در اين صورت بايد به اين شك اعتنا شود.
مـسـاله 252
اگر هنگامى كه در مروه است شك كند كه شوط آخرى هفتم است يا نهم , اعتنا بهشك خود ننمايد,وسعيش صحيح خواهد بود, وچنانچه اين شك در اثناى شوط باشد, يعنى هنوز به
مروه نرسيده چنين شكى كند,سعيش باطل ولازم است سعى را از سر بگيرد.
مساله 253
حكم شك در عدد اشواط سعى , مانندحكم شك در عدد اشواط طواف است , پس هرگاه شك كند در عدد اشواط, سعى را باطل مى كند.
تقصير
واجب پنجم از واجبات عمره تمتع , تقصير است يعنى گرفتن مقدارى از ناخن دست يا پا, يا چيدن مـقدارى ازموى سر يا ريش يا سبيل , وقصد قربت در تقصير معتبراست , وكندن مو, جاى چيدن رانمى گيرد.
مساله 254
بيرون آمدن از احرام عمره تمتع , بايد فقطبه تقصير باشد, پس اگر خواسته باشد بهجاى تقصير سرخود را بتراشد, كفايت نمى كند, بلكه سر تراشيدن برمتمتع حرام است وچنانچه از
روى عمد وعلم بتراشدبايد يك گوسفند كفاره بدهد, بلكه بنابر احتياط, اين حكم مطلقا حتى در
صورت جهل نيز جارى است .
مساله 255
هرگاه بعد از سعى وپيش ار تقصير, با زنى نزديكى وجماع كند وجاهل به حكم باشد,بنابر احتياطبايد يك شتر كفاره بدهد.
مساله 256
تقصير پيش از تمامى سعى حرام است ,وچنانچه كسى پيش از فراغت از سعى از روىعلم وعمدتقصير نمايد بايد كفاره بدهد.
مساله 257
لازم نيست تقصير بعد از سعى بلا فاصله بجاآورده شود, وشخص مى تواند هر جا دلشخواست ,خواه در مسعى يا در منزل يا جاى ديگر تقصيرنمايد.
مـسـالـه 258
هـرگاه تقصير را عمدا ترگ نموده وبراى حج احرام بست , عمره اش فاسد وباطلخـواهـد بـود,وظاهر اين است كه حج تمتعش بدل به حج افراد شده ولازم است بعد از حج , عمره
مفرده بجا آورد, واحتياطاين است كه حج را در سال بعد اعاده نمايد.
مـسـالـه 259
هـرگـاه از روى فراموشى تقصير را ترك نموده وبراى حج احرام بست , عمره اشصحيح است واحتياطا يك گوسفند كفاره بدهد.
مساله 260
همين كه محرم در عمره تمتع تقصير نمود,آنچه به جهت احرام بر وى حرام شده بودحـلال مى شودبجز تراشيدن سر, واما سر تراشيدن تفصيلى دارد كه ازاين قرار است : هرگاه عمره
تـمتع در ماه شوال بجا آورده شود سر تراشيدن تا سى روز از عيد فطر گذشته جايزاست , واما بعد
از آن احتياط اين است كه سر تراشيده نشود وچنانچه تراشيده شد واز روى علم وعمد بود,احتياط
اين است كه يك گوسفند كفاره داده شود.
مساله 261
طواف نساء در عمره تمتع واجب نيست وبجا آوردن آن به قصد رجا عيبى ندارد.1 - احرام حج
در گذشته واجبات حج بطور اجمال بيان شد, وتفصيل هريك به قرار ذيل است : اول , احرام است , وبـهترين وقت آن روز تروية (هشتم ذى الحجه ) است , وسه روز پيشتر ازآن هم جايز است , خصوصابراى پير مردان وبيماران درصورتى كه از ازدحام بترسند اين دو دسته احرام بسته وپيش از بيرون
رفـتـن مـردم از مكه بيرون مى روند, ودرگذشته گفته شد كه بيرون رفتن از مكه با احرام حج
براى ضرورت بعد از فراغ از عمره هر وقت باشد جايزاست .
مـسـاله 261
همچنان كه براى شخصى كه عمره بجامى آورد جايز نيست قبل از تقصير براى حجاحرام ببندد,براى حاجى جايز نيست پيش از تمامى اعمال حج براى عمره مفرده احرام ببندد, بلى
احرام بستن براى عمره مفرده پس از اعمال حج وپيش از طواف نساء مانعى ندارد.
مـسـاله 262
وقت احرام در صورتى تنگ مى شود كه تاخيرش باعث نرسيدن به وقوف در عرفاتروز عرفه (نهم ذى الحجه ) شود.
مـسـالـه 263
احـرام حـج در كيفيت وواجبات ومحرمات , مانند احرام عمره است واختلاف بينآنهافقط در نيت است .
مساله 264
مكلف مى تواند از هر جاى شهر مكه قديم براى حج احرام ببندد, ومستحب است احرامحج ازمسجد الحرام در مقام ابراهيم يا حجر اسماعيل باشد.
مـسـالـه 265
كسى كه احرام حج را از روى فراموشى ياجهل به حكم ترك نموده واز مكه بيرونرفته سپس يادش بيايد يا علم به حكم پيدا كند, واجب است به مكه برگردد هرچند از عرفات باشد
واز مـكـه محرم شود,وچنانچه به جهت تنگى وقت يا عذر ديگرى نتواند به مكه برگردد, از همان
جـايـى كه هست محرم شود,وهمچنين است اگر بعد از وقوف به عرفات يادش بيايد ياحكم را ياد
بـگـيـرد بـايـد از جـايى كه هست احرام ببندد,هرچند متمكن از بازگشت به مكه واحرام از مكه
باشد,وچنانچه اصلا يادش نيامد وحكم را ندانست تا از اعمال حج فارغ شد حجش صحيح است .
مـسـالـه 266
كـسـى كـه احـرام حج را از روى علم وعمدترك كند, لازم است تداركش نمايد,وچـنـانـچـه پـيـش ازوقوف به عرفات متمكن از تدارك نشود, حجش فاسدولازم است سال بعد
اعاده اش نمايد.
مـسـالـه 267
احـوط اين است شخصى كه احرام حج تمتع بسته , پس از احرام وپيش از رفتن بهعـرفـات طـواف مستحبى ننمايد, وچنانچه طواف نمود بنابر احتياط بعد ازطواف , تلبيه را تجديد
كند.
2 - وقوف در عرفات
واجب دوم از واجبات حج تمتع , وقوف (بودن ) درعرفات است با قصد قربت , ومراد از وقوف , حاضر بودن در عرفات است چه سواره چه پياده , چه در حال حركت چه آرام .مـسـاله 268
صحراى عرفات حدودى براى آن معين شده كه نام آنها ((ثويه )) و((نمره )) و((ذىالمجاز)) و((مازمين ))است , وخود اينها خارج از موقف مى باشند.
مـسـالـه 269
كوهى به نام ((جبل الرحمه )) در صحراى عرفات است كه ظاهرا موقف است ولىوقوف روى آن كوه مكروه است , ومستحب است وقوف در دامنه كوه ازطرف چپ باشد.
مـسـالـه 270
وقـوف در عرفات بايستى از روى اختيارباشد, پس اگر در مجموع وقت , خواب يابيهوش باشد,وقوفى نكرده است .
مـسـاله 271
وقوف در عرفات براى شخص مختار بنابراحتياط از اول ظهر روز نهم ذى الحجه تاغروب است ,واظهر اين است كه مى تواند تا يك ساعت بعد از ظهروقوف را تاخير نمايد, يعنى از يك
سـاعت بعد از ظهروقوف نمايد, ووقوف در تمام اين وقت هرچند واجب است وتركش گناه است ,
ولى از اركان حج نيست , به اين معنى كه اگر كسى مقدارى از اين وقت را وقوف نكندحجش فاسد
نـخـواهـد شـد, بـلـى اگر وقوف را اصلا از روى اختيار ترك نمايد حجش فاسد خواهد بود وآنچه
ركن است وقوف فى الجمله است .
مـسـالـه 272
كـسـى كه بجهت فراموشى يا نادانى يا عذرموجه ديگر وقوف اختيارى (از ظهر تاغروب ) را درك ننمايد, وقوف اضطرارى (مقدارى از شب عيد) بر او لازم است وبا اين وقوف حجش
صحيح خواهد بود, واگر اين وقوف را عمدا ترك نمايد حجش فاسد مى شود.
مساله 273
كوچ كردن از عرفات پيش از غروب آفتاب با علم وعمد, حرام است , ولى حج را فاسدنمى كند,وكسى كه كوچ كرد وپشيمان شده وبرگشت چيزى بر اونيست , واگر برنگشت بايد يك
شـتـر كفاره بدهد ودر منى آن را بكشد, وچنانچه نتواند يك شتر كفاره بدهد بايدهجده روز روزه
بـگـيـرد وبـنـابـر احتياط پى در پى ومتوالى باشد. واين حكم نسبت به كسى كه از روى فراموشى
يـاندانستن حكم , كوچ كند نيز جارى است يعنى اگر يادش آمد يا حكم را دانست بايد برگردد كه
اگر برنگشت بنابراحتياط بايد يك شتر كفاره بدهد واگر نتوانست هجده روز روزه بگيرد.
مساله 274
اگر ماه نزد قاضى اهل سنت ثابت شد وبرطبق آن حكم نمود ونزد شيعه ثابت نشد,دو صورت دارد:
اول : آنكه احتمال برود كه حكم او مطابق واقع است , كه در اين صورت پيروى از آنها ووقوف با آنها
وتـرتيب جميع آثار ثبوت ماه كه راجع به اعمال حج است واجب مى شود, وبنابر اظهر همين مقدار
در حـج كافى است ,وكسى كه مخالفت تقيه نموده وبگويد احتياط در مخالفت آنها است فعل حرام
بـجا آورده ووقوفش فاسد خواهدبود, وخلاصه آنكه پيروى از حاكم سنى به جهت تقيه واجب است
وبـا تـقيه حج صحيح است واحتياط در اينجامشروعيت ندارد, بخصوص كه بيم تلف نفس ومانند
آن باشد كه در زمان ما اين اتفاق مى افتد.دوم : آنكه علم به خلاف فرض شود, كه انسان بداندروزى كه به حكم قاضى روز عرفه (نهم ) است ,
واقـعـا روزترويه وهشتم باشد, كه در اين صورت وقوف با آنها كافى نخواهد بود, ودر اين حال اگر
مـكـلـف تـمكن از عمل به وظيفه را داشته باشد ولو به وقوف اضطرارى در مزدلفه بدون محذور,
حـتـى مـحـذور مـخـالـفـت تقيه , بايد عمل به وظيفه نمايد, ودر غير اين صورت حجش بدل به
عـمـره مفرده شده وحجى نخواهد داشت , وچنانچه استطاعتش از همين سال بوده وبراى سالهاى
بـعد باقى نخواهد ماند
,وجوب حج از او ساقط خواهد بود, مگر اينكه استطاعت تازه اى پيدا كند كه
در ايـن صورت دوباره حج مى نمايد,وممكن است در صورت دوم چاره كند باينكه در روزعيد آنها
(روز نهم واقعا) از طريق منى به مكه برگرددوبعد از راه عرفات ومشعر به منى برود به نحوى كه
قـبـل ازغـروب وقـوف در عرفات بنمايد ولو آنا ما (ولو يك لحظه ) ودر حال حركت , وبهمين نحو
وقوف در مشعر رادر شب درك كند وبعد براى اعمال به منى برود.
3 - وقوف در مزدلفه
واجب سوم از واجبات حج تمتع , وقوف در مزدلفه است با قصد قربت , ومزدلفه اسم مكانى است به آن ((مـشعرالحرام )) نيز گفته مى شود, وحدود آن از ((مازمين )) تا((حياض )) و((وادى محسر))اسـت كه در آنها نبايد وقوف نمود مگر در ازدحام وتنگى وقت كه به مازمين (دو راه تنگ وباريك )
بايد بالا رفت .
مساله 275
هرگاه حاجى از عرفات كوچ كرد احتياطاين است كه شب عيد را در مزدلفه بيتوتهكند, هرچندوجوب بيتوته ثابت نشده است .
مـساله 276
وقوف در مزدلفه از طلوع فجر تا طلوع آفتاب روز عيد قربان واجب است , ولى آنچهركـن اسـت ,وقـوف مـخـتصر است كه اگر مقدارى بين الطلوعين وقوف نموده وعمدا كوچ كند
حجش صحيح است , اگرچه فعل حرامى بجا آورده است .
مساله 277
كسى كه وقوف بين الطلوعين مزدلفه رااصلا ترك نمايد, حجش باطل وفاسد خواهدبود, وزنان وكودكان واشخاص ضعيف مانند پيرمردان وبيماران وشخصى كه از دشمن مى ترسد, از
اين حكم مستثنى هستند وبراى اينها جايز است شب عيد مقدارى وقوف نموده وقبل از طلوع فجر
بسوى منى كوچ كنند.
مساله 278
كسى كه شب عيد را در مزدلفه وقوف نموده واز جهت ندانستن مساله قبل از طلوعفجر كوچ نمايد, حجش بنابر اظهر صحيح است ويك گوسفند بايدكفاره بدهد.
مـسـالـه 279
كـسى كه از روى فراموشى يا عذر ديگرى نتواند بين الطلوعين در مزدلفه وقوفاخـتـيـارى را بـنمايد,وقوف اضطرارى (بودن مختصر بعد از طلوع آفتاب تاظهر روز عيد) كافى
است , واگر آن را عمدا ترك كندحجش فاسد خواهد شد.
درك وقوفين
دانسته شد كه هريك از وقوف عرفات ووقوف مزدلفه دوقسم است : اختيارى واضطرارى , وهرگاه مكلف وقوف اختيارى هريك را درك نمايد كه عملش صحيح است ,ودر صورتى كه درك نكند چندصورت خواهد داشت كه هر صورتى حكمى دارد:
اول : آنكه هيچيك از وقوفهاى اختيارى واضطرارى رادرك نكند, كه در اين صورت حجش باطل ,
ولازم است باهمان احرام حج , عمره مفرده بجا آورد, وواجب است درصورتى كه استطاعتش باقى
يا حج از سالهاى پيش برذمه اش مستقر باشد, سال بعد حج نمايد.دوم : آنكه وقوف اختيارى عرفات واضطرارى مزدلفه رادرك نمايد.سـوم : آنكه وقوف اضطرارى عرفات واختيارى مزدلفه رادرك نمايد, كه در اين دو صورت حجش
بى اشكال صحيح است .چهارم : آنكه وقوف اضطرارى هريك از عرفات ومزدلفه را درك نمايد, كه اظهر در اين صورت اين
اسـت كـه حـجش صحيح باشد, گرچه احوط در صورتى كه شرايطوجوب حج باقى يا حج قبلا بر
ذمه اش مستقر شده باشد,اين است كه در سال آينده حج بجا آورد.پـنـجـم : آنـكه فقط وقوف اختيارى در مزدلفه را درك كند,كه در اين صورت نيز حجش صحيح
است .شـشـم : آنـكـه فـقط وقوف اضطرارى مزدلفه را درك كند, كه در اين صورت بعيد نيست حجش
صـحيح باشد, ولى احتياط اين است باقى اعمال را به قصد فراغ ذمه از آنچه به او تعلق گرفته چه
عمره مفرده وچه حج بجا آورده ودرسال بعد حج را اعاده نمايد.هـفـتـم : آنكه فقط وقوف اختيارى عرفات را درك نمايد, كه اظهر در اين صورت باطل بودن حج
وانـقـلاب آن بـه عمره مفرده است مگر آنكه شب , وقوف در مزدلفه بنمايد وازروى جهل به مساله
قبل از فجر از آنجا افاضه (كوچ ) كندچنانكه قبلا گذشت , ولى در صورت امكان بازگشت ,اگرچه
تـا ظهر روز عيد باشد واجب است برگردد وقدرى در مزدلفه توقف نمايد, وچنانچه ممكن نباشد
حج اوصحيح است ومى بايست يك گوسفند قربانى كند.هـشـتـم : آنـكه فقط وقوف اضطرارى عرفات را درك نمايد,كه در اين صورت حجش باطل است
وبدل به عمره مفرده مى شود.
واجبات منى
هـرگـاه مكلف از مزدلفه كوچ كرد بايستى به منى رفته واعمالى را كه در آنجا واجب است , انجام دهد, واعمال آنجا همانطور كه تفصيلا بيان خواهد شد, سه عمل است :4 - رمى جمره عقبه
واجـب چـهـارم از واجبات حج , رمى جمره عقبه است درروز عيد, يعنى به جايى كه نامش جمره عقبه است سنگريزه بيندازد. وآن چند شرط دارد:1 - نيت وقصد قربت .2 - بودن هفت ريگ , كه كمتر از آن كفايت نمى كندچنانكه كفايت نمى كند غير از ريگ از اجسام .3 - زدن ريگها يكى پس از ديگرى باشد, وزدن دوتا يابيشتر با هم كافى نيست .4 - رسيدن سنگريزه ها به جمره .5 - آنكه رسيدن بايستى با پرتاب كردن باشد وگذاشتن سنگريزه بر جمره كافى نيست , وظاهر اين
اسـت كه اگرسنگريزه در راه به چيزى برخورد نموده وسپس به جمره برسد كافى باشد, بلى اگر
سنگريزه در راه به چيز بسيارسفتى مانند سنگ برخورد ودر اثر آن جسته وبه جمره رسيد, كفايت
نخواهد كرد.6 - آنـكـه رمـى بين طلوع وغروب آفتاب (در روز) باشد,وزنان وكسانى كه كوچ از مشعر در شب
بـرايشان جايزاست , مى توانند شب عيد رمى جمره نمايند ولى بايدقربانى را تا فرداى آن روز تاخيز
بيندازند, واحتياط اين است كه تقصير را هم تاخير بيندازند وبعد از آن اعمال حج را بجا آورند مگر
كسى كه از دشمن بر جان خودمى ترسد جايز است بر او تقصير وقربانى را در شب انجام دهد.
مـسـالـه 280
هرگاه شك كند كه سنگريزه به جمره رسيديا نه , بنا بر نرسيدن گذاشته وسنگديگرى بزند, مگرآنكه شك وى در وقتى باشد كه به واجب ديگرى كه مترتب بر رمى است مشغول
شده يا پس از فرا رسيدن شب باشد, كه در اين صورت اعتنا نكند.
مساله 281
زدن جسم ديگرى غير از سنگريزه كافى نيست , ودو چيز در سنگريزه معتبر است :1 - آنكه از سنگهاى حرم باشد, وبهتر اين است كه ازمشعر برچيده شود.2 - آنـكـه بنابر احتياط بكر ودست نخورده باشند وقبلا دررمى استعمال نشده باشند, واگر شك
كند كه سنگريزه دست خورده يا نه , اشكالى ندارد.
مـسـالـه 282
كفايت نمودن زدن سنگ بر مقدارى كه برارتفاع جمره افزوده شده , محل اشكالاسـت , واحـوط آن است كه مقدار سابق را رمى نمايد, واگر متمكن نباشدمقدار زيادى را خودش
رمى كند ونايب نيز بگيرد براى زدن به مقدار سابق , وفرقى بين عالم وجاهل وناسى نيست .
