1. توصيف مضاف - توصیف در ترکیبهای اضافی قرآن و لغزشهای برخی از مترجمان نسخه متنی

1. توصيف مضاف

1 ـ 1. الگويِ «مضاف + مضافٌ اليه + صفت»:

1 وَنَادَيْنَاهُ مِنْ جَانِبِ الطُّورِ الاْءَيْمَنِ (مريم / 52)

در اين كه كلمه «الأيمن» در آيه فوق چه نقشي دارد و صفت براي چه كلمه‏اي است، حداقل دو احتمال داده شده، كه مطابق هر احتمالي برخي از ترجمه‏هاي فارسي قابل بحث خواهد بود. احتمال اول: الايمن، صفت براي مضاف (يعني كلمه «جانب») است، كه همين احتمال راجح به نظر مي‏رسد.

طبق اين احتمال ترجمه‏هاي زير درست به نظر نمي‏آيند:

او را از جانب طور ايمن ندا داديم (خرمشاهي)؛ ما او را از وادي مقدس طور ندا داديم (الهي قمشه‏اي) و ما او را از جانب كوه طور (با يُمن و بركت) ندا داديم (ميبدي).

بررسي: اشكال مشترك هر سه ترجمه اين است كه «الايمن» را صفت براي مضافٌ اليه يعني «الطور» گرفته‏اند؛ ضمن اين كه آقاي خرمشاهي معادل فارسي «الايمن» را نياورده است، لذا ترجمه ايشان اين ايهام را دارد كه «طور ايمن» را مجموعا اسم براي مكاني خاص به حساب آورده باشند؛ و مرحوم قمشه‏اي «الايمن» را به مقدس ترجمه كرده‏اند كه مورد تأييد هيچ‏يك از منابع لغوي نيست.1

به نظر مي‏رسد اولاً كلمه «الايمن» به معني جانب راست (در مقابل الأيسر) يا كسي كه در جانب راست واقع شده2 و نيز به معني «با بركت» و «داراي يُمْن»3 است. پس ترجمه آن به «مقدس» نادرست است و نياوردن معادل فارسي براي آن هم خالي از اشكال نيست.

ثانيا ـ مؤيد اين كه «الايمن» صفت براي مضاف است نه مضافٌ اليه، آيه 80 سوره طه است، كه در آن «الايمن» به صورت منصوب قرائت شده است (جانِبَ الطورِ الايمنَ) كه برخي مفسران4 نيز به اين نكته استدلال كرده‏اند. قرائت متواتر و نيز مشهور سبعه در اين آيه به نصب «الايمن» است5 و به قرائت‏هاي شاذّي كه الايمن را به جرّ خوانده‏اند،6 نمي‏توان اعتنا كرد.