در نگرش حضرت على(ع) مخالف و دشمن، انسانى خطاكار است كه بايد هدايت شود و مهمترين وظيفه انبيا و اولياى الهى (و همه حكومتهاى مبتنى بر دين) زمينهسازىِ هدايت انسانها و نشان دادن راه حق و حقيقت به آنان است. در نگاه آن حضرت، انسان اشرف مخلوقات است و تكريم هر انسانى ـ فارغ از عقيده و مذهب او ـ بر همگان واجب است. مهمترين مؤلفه تكريم انسان، حفظ خون اوست و خونهاى به ناحق ريخته شده، اول چيزى است كه روز قيامت مورد سؤال قرار خواهد گرفت. حكومت و قدرت نيز وسيلهاى براى احقاق حقوق و احياى حدود و ارزشهاى الهى و درنهايت، تكامل و سعادت انسان است و ذاتا داراى ارزش نيست؛ بلكه ارزش و اهميت آن، كمتر از انسان و جايگاه رفيع اوست. امام على(ع) در نگرش سياسى خود ـ كه ريشه در اصول و اعتقادات فوق داشت ـ به آزادى و انديشه مخالفان باطل خود احترام مىگذاشت و هيچگاه به توهين و هتك حرمت متوسل نمىشد و در سختترين و بحرانىترين شرايط ـ مثل جنگ ـ نيز به اصول اخلاقى پاىبند بود.
مقدمه
همواره يكى از مهمترين دغدغههاى هر حكومتى، مخالفان و دشمنان آن بوده است. معمولاً نه تنها مخالفان و دشمنان هر نظام چندان جايگاهى در آن نظام و جامعه ندارند، بلكه سعى حكومتها در جهت نابودى مخالفان و دشمنان است. جايگاه مخالفان و دشمنان در نظام سياسى حضرت على(ع) از انديشه و عرف رايج سياسى بسيار متفاوت بود؛ زيرا مخالف و دشمن در درجه اول انسان است و پاسداشت حرمت و كرامت انسان و اداى حقوق انسانها، براى ايشان كه به اصول و ارزشهاى الهى و انسانى پاىبند بودند امرى گريزناپذير مىنمود. بنابراين امام على(ع) هيچگاه در پى نابودى مخالفان و دشمنانش ـ به مفهوم رايج آن ـ برنيامد. اين مقاله درصدد تبيين نگرش آن حضرت به مخالفان و دشمنان و نشان دادن جايگاه آنان در نظام سياسى ايشان است. در اين مقاله، به آزادى سياسى مخالفان پرداخته نخواهد شد و هدف صرفا تبيين جايگاه آنان در نگرش سياسى امام و نحوه برخورد حضرت با آنان است. احترام به انديشه و آزادى مخالفان، عدم تعرض به توهينكنندگان، نفى خشونت و خونريزى و پاىبندى به اخلاق در جنگ و برخورد با دشمن، از جمله مباحث مطرح شده در اين مقاله به شمار مىرود. عمق و عظمت سيره على(ع) و ضعف و ناتوانى نگارنده، ضريب خطاى ناخواسته را در استنباطها و تحليلها افزايش داده است كه توقع تذكر و راهنمايى دارم. اميد كه مورد رضاى حقتعالى و مورد قبول حضرتش واقع شود.
لطفا منتظر باشید ...
