چگونه می توان تنوع ادیان را تبیین کرد؟ نسخه متنی

خويشتن نائل شود لازم است كه مسيحيت و لطف خداوندى را هم در شكل درونى آن (يعنى تجسد) و هم در شكل اجتماعى آن بشناسد، زيرا كسانى كه دركشان از مسيحيت، روشنتر، خالصتر و موثرتر است به شرط يكسان بودن ساير شرايط، بيش از مسيحيان بدون عنوان امكان و مجال رستگار شدن دارند. ساير شمول گرايان در پاسخ به سوالات فوق مى گويند كه مومنان از آن رو بايد نسبت به پايه و اساس رستگارى خود معرفت بيابند كه اساسا رهايى و رستگارى محصول معرفت است. به همين دليل است كه ما وظيفه داريم مسيحيان بدون عنوان را از پايه و اساس رستگارى و استحاله شان آگاه سازيم. به هر حال، شمول گرايى نيز واجد جنبه ها و مضامين انحصارگرايانه است و همين خصيصه آن، تبليغ دينى را موجه مى نمايد.

اديان متعددى وجود دارند كه خود را دين مطلق و برحق مى دانند. با توجه به اين امر، پرسش اين است كه چگونه مى توان فهميد ادعاى كدام يك درست است؟

به نظر عده اى پاسخ اين پرسش در گرو آن است كه مشخص كنيم خداوند در كجا خود را به نحوى منحصر به فرد متجلى كرده است. رانر و بارت يقين دارند كه خداوند در عيسى مسيح تجسد يافته است در حالى كه مسلمانان معتقدند كه [حضرت] محمد ما را با كاملترين تجلى الله آشنا كرده است. اما به اين ترتيب فقط مساله را يك گام به عقب رانده ايم. اكنون مى پرسيم كه چگونه مى توان مدعيات [انحصارطلبانه] اديان درباره تجلى را مورد داورى قرار داد؟ عده اى معتقدند كه براى رسيدن به اين هدف، بايد زندگى بنيانگذاران اديان را بررسى كرد. اما آيا مى توانيم درباره زندگى بنيانگذاران اديان چندان اطلاع حاصل كنيم كه امكان داورى درباره تفوق روحى يا اخلاقى يكى بر ديگران را براى ما فراهم آورد؟ آيا زندگى اخلاقى عيسى برتر از زندگى اخلاقى بودا بوده است؟ عده اى ديگر معتقدند كه با توجه به سنتى كه بر اساس آرا و تعاليم هر بنيانگذار پديد مى آيد، مى توان درباره مدعيات او داورى كرد. اما داورى بر اساس ارزيابى سنت، كارى مخاطره آميز است چرا كه در تاريخ هر دين، هم حوادثى روى داده كه مايه اعتبار تعاليم آن دين است و هم حوادثى روى داده كه مايه بى اعتبارى آن تعاليم است. راه ديگر براى ارزيابى اديان، استفاده از معيارهايى است كه امكان ارزيابى خود نظام هاى دينى را براى ما فراهم مى آورند. اكنون خوب است كه اين راه را مطالعه كنيم.