چگونه می توان تنوع ادیان را تبیین کرد؟ نسخه متنی

همچنان كه مبلغان مى توانند پيام خود را متناسب با مخاطبان گوناگون خود تنظيم كنند، خداوند نيز مى توانسته است به صورت هاى مختلف با فرهنگ هاى گوناگون سخن بگويد. اما براى آنكه خداوند بتواند با هر فرهنگ ارتباطى موثر برقرار كند، لازم بوده است پيام خويش را با درونمايه هاى آن فرهنگ تناسب ببخشد. بنابراين هنگامى كه تجليات بسيارى وجود دارد، طبيعى است كه اين تجليات واجد خصايص و مضامين گوناگونى باشند، چرا كه بر تن هر يك از آنها لباس فرهنگى متفاوتى پوشانده شده است. بنابراين لزومى ندارد [همچون بارت] معتقد باشيم كه شريعت، عقل خلاق انسانى را در مقابل تجلى الهى قرار مى دهد، بلكه در واقع اديان گوناگون، فهم هاى گوناگون دينداران از تجلى الهى يا حقيقت رستگارى بخش را نشان مى دهند. بارت، اين امر را مسلم و مفروض گرفته است كه صرفا يك تجلى وجود دارد و از همين روست كه همه اديان را در مقابل آن تجلى منحصر به فرد مى بيند و مى نشاند. اما اين پيش فرض قابل چون و چراست، زيرا يك خداى نامتناهى مى تواند از طريق يك تجلى يا از طريق تجلي هاى گوناگون خويش به انحاى مختلف با انسان هاى گوناگون ارتباط برقرار نمايد. بسيارى از افراد نمى توانند بپذيرند كه تلاش پيروان ساير اديان [براى رستگارى] محكوم به شكست باشد، صرفا به دليل آنكه ايشان تعاليم يك دين خاص را نشنيده اند و براى رستگارى، راهى را كه آن دين توصيه مى كرده است، طى نكرده اند. مردان و زنان صالحى كه بر اساس موازين اخلاق زندگى مى كنند، به خداوند و اولياى او (كه در اديان فراوانند) ايمان و دلبستگى دارند. زندگى اين افراد نشان مى دهد كه همه دين آنها به وعده خود يعنى متحول كردن زندگى انسان ها عمل كرده است. آيا مى توان تلاش چنين كسانى را محكوم به شكست دانست صرفا بر اين اساس كه آنها واسطه الهى را نمى پذيرند و در نتيجه به تعاليم او گردن نمى نهند يا تصور فلان خود از خدا و واقعيت را به فلان طريق سامان نمى دهند؟ به علاوه اگر خداوند واقعا مايل باشد كه همه انسان ها او را بشناسند، دوست داشته باشند و مورد پرستش قرار دهند، قاعدتا نمى بايست صرفا در يك زمان يا يك فرهنگ خاص تجلى كرده باشد.

فقط مسيحيان يا مسلمانان نيستند كه مدعيات انحصارگرايانه دارند. اين قبيل مدعيات فراوانند، ما بايد از كدام يك تبعيت كنيم؟ ما نمى توانيم بر اساس زندگى اخلاقى اى كه اديان به پيروان خود توصيه مى كنند، تصميم بگيريم كه از كدام يك از آنها تبعيت نماييم، چرا كه اديان عموما فضايل و افعال يكسانى را تحسين و تاييد مى كنند و پيروان اديان گوناگون نيز مى توانند زندگى اخلاقا قابل تحسينى داشته باشند. چه بسا در پاسخ سوال فوق گفته شود كه بايد مدعيات صدق و كذب برداري 6 دين را مورد ارزيابى و داورى قرار داد. ما در انتهاى بحث به اين پاسخ باز خواهيم گشت.