مقدمه - تحقیقی پیرامون شعب ابی طالب نسخه متنی

مقدمه

در ابتداي خيابان حجون، گورستاني وجود دارد كه در گذشته آن را «مقبره معلاة» مي ناميدند و هم اكنون در ميان اهل مكّه به «جنة المعلاة»¹ و در بين ايرانيان به «قبرستان ابوطالب» معروف است.

ازرقي (م 250 هـ . ق) در اخبار مكّه، پيشينه تاريخي آن را اينگونه بيان مي كند:

در حجون گردنه ايست كه از محل نخلستان عوف و از كنار دو قناتي كه بالاي خانه معروف به «مال الله» است مي گذرد و تا درّه سلاخ ها مي رسد. در دامنه آن، در دره سلاخ ها به روزگار جاهلي گورستان قرار داشته و كثير بن كثير درباره آن گورستان چنين سروده است:

«در اين حجون چه بسيار دوستان راستين از جوانان و پيران پاكدامن در گور آرميده اند».²

ابن عباس نقل مي كند كه پيامبر ـ ص ـ درباره اين گورستان فرموده است: «اين گورستان مردم مكه، چه نيكو گورستاني است».³

درّه اي كه اين گورستان در آن قرار دارد به نام «شِعْب اَبِي دُبّ» معروف است ازرقي از پدر بزرگش و او از زنجي نقل مي كند كه:

مردم مكه در دوره جاهلي و آغاز اسلام، مردگان خود را در دره اَبــي دُبّ⁴ ـ كه بخشي از حَجُون است تا دره صَفي; يعني صَفّيُ السِباب و در دره اي كه پيوسته به گردنه مدنيين است و امروز اين بخش، گورستان مردم مكه است ـ دفن مي كردند، پس منطقه گورستان بالاتر كشيده، و پيوسته به كوه و گردنه اَذاخِر و كنار محوطه خِرْمان شد. مكان امروز آن نيز در ابتداي شارع «حَجون» است.

حجاج و زائران محترم بيت الله الحرام همه ساله پس از انجام اعمال عمره و يا حج، كنار اين قبرستان آمده و مدفونين در آن، ازجمله حضرت خديجه ـ عليهاسلام ـ ابوطالب و... را زيارت مي كنند.

از گذشته تاكنون اين قبرستان به نام «شِعْبِ اَبي طالب» ـ همان مكاني كه رسول خدا ـ ص ـ و ابي طالب و همراهانشان حدود سه سال توسط مشركان محاصره و مورد تحريم اقتصادي قرار گرفتند ـ نيز به مردم معرفي شده كه از لحاظ تاريخي نادرست بوده، و شِعْبِ ابي طالب در مكان ديگري نزديك مسجدالحرام واقع شده است.

آنچه را كه در اين سطور خواهيد خواند دلائلي روشن و قطعي در اثبات اين مدّعاست.