شناخت محل تولدِ پيامبر ـ ص ـ و نيز مكان سكونت بني هاشم در مكّه مي تواند در شناسايي شِعْبِ اَبي طالب مفيد باشد:اَزْرَقي مي نويسدمَوْلِد، يعني خانه اي كه پيامبر ـ ص ـ در آن متولد شده اند و اكنون در خانه محمّدبن يوسف برادر حجّاج بن يوسف قرار دارد. هنگامي كه پيامبر ـ ص ـ هجرت فرمود اين خانه را عقيل پسر ابوطالب تصرف كرد و در همين باره و موارد ديگر است كه پيامبر ـ ص ـ در حجة الوداع هنگامي كه به ايشان گفته شد كجا فرود مي آييد؟ فرمودند مگر عقيل براي ما سايباني باقي گذاشته است؟ اين خانه همچنان در تصرف عقيل و فرزندان او بود تا آنكه فرزندان عقيل آن را به محمد بن يوسف ثقفي فروختند و او آن را ضميمه خانه خود ـ كه به خانه سپيد معروف است ـ كرد، و اين خانه همچنان ضميمه آن بود تا آنكه خيزران13 ـ مادر موسي و هارون خليفگان عباسي ـ حج گزارد و آن را از آن خانه جدا كرد و مسجدي در آن ساخت كه در آن نماز مي گزارند و براي آن در كوچه اي كه كنار آن است و به كوچه «مَوْلد» معروف است در بازكرد. اين درّه امروز به شعب بني هاشم و شعب علي ـ ع ـ معروف است14 و به بازاري كه به آن سوق الليل مي گويند مي رسد.15سپس ابوالوليد مي گويد: از پدربزرگم و يوسف بن محمد شنيدم كه موضوع جايگاه ولادت پيامبر ـ ص ـ را ثابت و درست مي دانند و مي گويند همين جاست و ميان مردم مكه در اين باره هيچگونه اختلافي نيست.فاكهى (م 272، 279 هـ . ق) مي نويسد: خانه ابن يوسف، و دره ابن يوسف از آن ابي طالب بوده، و رسول خدا ـ ص ـ در قسمتي از همين خانه متولد گرديد و اين همان دره ايست كه قريش بني هاشم را در حالي كه پيامبر ـ ص ـ با آنها بود، محاصره نمودند.16عبدالله بن عباس نيز در همين درّه متولد شده است.17محقق كتاب اخبار مكه مي گويد: اين دره امروز، به دره علي «شِعْبِ اَبي طالِب» شناخته مي شود.18فاكهي پيشينه تاريخي خانه اَبي يُوسف را اينگونه بيان مي كند:برخي از مردم گفته اند: خانه ابن يوسف از آن عبدالمطّلب بوده است، آنگاه حجّاج برادرش محمّد بن يوسف را مأمور ساخت و او آن را به صدهزار درهم خريد. سپس حجّاج آن خانه را به برادرش بخشيد و از او خواست آن را بسازد. وكلاي محمدبن يوسف نيز آن را ساختند.19باز فاكهي مي گويد: پيامبر ـ ص ـ سهم خود از اين خانه را به عقيل بن ابيطالب بخشيد.20مرحوم كليني (م 329 هـ . ق) ـ قدّس سرّه ـ مي نويسد:مادر رسول اكرم ـ ص ـ در منزل عبدالله بن عبدالمطّلب كه نزديك جمره وسطي بود «*» وَ وَلَدَتَه فيشِعْبِ اَبي طالِب في دارِ مُحَمّدِ بن يُوسُف... و در شِعْبِ ابي طالب در خانه محمّد بن يوسف (وقتي داخل خانه شدي در گوشه آن خانه سمت چپ) آنحضرت را به دنيا آورد. آنگاه خيزران آن را به مسجد تبديل كرد كه مردم در آن نماز مي گزاردند...22 «*» آمنه بنت وهب مادر گرامي پيامبر ـ ص ـ در شب جمعه از ماه رجب21 در شِعْبِ، رسول خدا ـ ص ـ را حامله شد.باتوجه به صراحتي كه ايشان در رابطه با شِعْبِ دارند مي توان فهميد جمله: وماتت خديجه ـ عليها السلام ـ حين خرج رسول الله ـ ص ـ من الشِّعْب...23 بدين معناست كه حضرت خديجه ـ س ـ پس از رفع محاصره، و آزادي رسول خدا ـ ص ـ وفات يافت.سيد محسن امين ـ رحمة الله عليه ـ در اعيان الشيعه مي نويسد:رسول خدا ـ ص ـ در خانه اي كه به دار ابي يوسف معروف است متولّد گرديد ـ و او محمدبن يوسف برادر حجاج است«××» ـ اين خانه از آن رسول خدا ـ ص ـ بود كه آن حضرت آن را به عقيل فرزند ابوطالب بخشيد. و زماني كه عقيل وفات يافت محمد بن يوسف آن را از فرزندان عقيل خريداري نمود و آنگاه كه خانه معروف به دار ابي يوسف ساخته مي شد، خانه پيامبـر ـ ص ـ را نيز به خانه خود ضميمه ساخت سپس خيزران مادر رشيد آن را گرفت و از خانه ابويوسف جدا و آن رابه مسجدي تبديل كرده كه تا اين زمان معروف بود، و مردم در آن نماز مي خواندند و آنجا را زيارت نموده، بدان تبريك مي جستند و زماني كه وهابيان بر مكه سلطه يافتند اين مسجد را ويران نموده و از زيارت آن جلوگيري كردند و آنجا را محل نگهداري چهارپايان! قراردادند.25 «*×» محمدبن يوسف ثقفي والي حكومت يمن بود و به ستم و دشمني با خاندان علي بن ابيطالب ـ ع ـ شهرت داشت وي در سال يكصد يا كمي قبل از آن در يمن وفات يافت.24تقي الدّين حسيني مكّي (م 832 هـ . ق) مي نويسد:رسول خدا ـ ص ـ در مكه، در خانه محمد بن يوسف برادر حجاج ابن يوسف متولد شد.26 خانه اي كه نزديك صفا است خانه خيزران است و خانه ابن يوسف در سوق الليل و همان مكاني است كه به مَوْلِد نبي اكرم معروف است.27در سيره حَلبيّه آمده استمحل ولادت رسول خدا ـ ص ـ مكّه، و در خانه ايست كـه بـه نـام محمد بن يوسف ـ برادر حجاج ـ خوانده مي شود...محمد بن يوسف آن را به قيمت يكصد هزار دينار از فرزندان عقيل خريداري نمود و به خانه خويش ملحق ساخت و نام آن را نيز (دار البيضاء) خانه سفيد نهاد; زيرا كه آن را از گچ ساخته و اطراف آن را نيز گچ كشيده بودند و در نتيجه تمامى ساختمان به رنگ سفيد بود. و از آن پس، به خانه ابو يوسف شهرت يافت.28محل ولادت پيامبر ـ ص ـ را پس از مسجدالحرام برترين مكان دانسته اند.29بـرخي ولادت حـضـرت فـاطمه زهرا ـ س ـ را نيز در همين مكان مي دانند.30در فتح مكه، رسول خدا ـ ص ـ در منطقه حجون خيمه زده و وارد شهر نشدند، به آن حضرت گفته شد به منزل خودتان در شِعْب نمي رويد؟ حضرت فرمود: آيا عقيل براي ما منزلي باقي گذاشته است؟31اين نقل تاريخي بيانگر آنست كه «شِعْبِ ابي طالب» در منطقه «حَجُون» نبوده، بلكه در نزديكي «مسجدالحرام» و در كنار كوه صفا قرار داشته، و خيزران مادر هارون الرشيد هنگامي كه حج مي گزارد آن را از خانه ابويوسف جدا نموده، مسجدي در آن مكان ساخت. بناي مسجد را به زبيده همسر هارون نيز نسبت داده اند كه در صورت صحت، تعمير و يا تجديد بناي مسجد بوده است.32البته در نقل ديگري آمده كه خيزران خانه ارقم را خريده و در آن مسجدي بنا نمود33 و چون اين خانه نيز در كنار صفا بوده، برخي آن را با خانه ابو يوسف اشتباه كرده اند.مسعودي (345 هـ . ق) مي نويسد:تولّد او ـ عليه الصلوة و السلام ـ هشتم ربيع الاول همان سال (يعني سال عام الفيل) در مكه، در خانه ابن يوسف بود كه بعدها خيزران مادر هادي و رشيد آنجا مسجدي ساختند.34و در جاى ديگر مى گويد: بسال چهل و ششم، قريشيان پيغمبر ـ ص ـ را با بنى هاشم و بنى عبدالمطّلب در دره كوه محصور كردند. بسال پنجاهم او ـ عليه السلام ـ با كسان خود از دره بيرون آمد.35ابن اثير (م 630 هـ . ق) به نقل از ابن اسحاق مي نويسد:مكان ولادت رسول خدا خانه ايست كه به خانه ابن يوسف مشهور است. آن حضرت آن را به عقيل بخشيده، و تا زمان فوت وي در اختيار او بود، سپس محمد بن يوسف برادر حجاج آن را از فرزندان عقيل خريداري نمود و به خانه معروف به دار ابن يوسف ضميمه ساخت، آنگاه خيزران آن خانه را از خانه ابويوسف جدا نموده، آنجا مسجدي ساخت كه در آن نماز مي گزارند.36طبري (م 310 هـ . ق) نيز مكان تولّد پيامبر ـ ص ـ را خانه ابو يوسف مي داند.37فاسي (م 832 هـ . ق) مي نويسد:ولادت رسول خدا ـ ص ـ در مكاني در سوق الليل كه نزد مردم مكه شهرت داشته قرار دارد.38محمد طاهر كردي مكي مي گويدولادت رسول خدا ـ ص ـ در مكه در خانه ابي طالب در شِعْبِ بَني هاشم بوده است.39ولادت نبي ـ ص ـ در مكه در خانه ابي طالب در شِعْبِ بني هاشم نزديك مسجدالحرام بوده كه امروزه، شِعْبِ علي; يعني علي بن ابيطالب ناميده مي شود و پيوسته محل ولادت آن حضرت تا به امروز معروف و شناخته شده است.40اكثر قريب به اتفاق مورّخين، مكان ولادت پيامبر ـ ص ـ را در شِعْبِ ابي طالب يا در خانه نزديك صفا، و يا در خانه معروف به خانه اَبُويوسف ذكر كرده اند كه هر سه، يك مكان است.41در كتاب سيرة ساكن الحجاز آمده است:مكان ولادت پيامبر ـ ص ـ در شِعْبِ بَني هاشم بوده است سپس توضيح مى دهد كه: شِعْبِ بني هاشم نزد اهل مكه شناخته شده است و همه ساله مردم در آنجا اجتماع نموده، مجلس جشن بپا مي كنند و بيش از آنچه تاكنون در اعيادشان مجالس جشن و شادي دارند، در آنجا مجلس شادي بپا مي كنند. سپس در پاورقي كتاب از محبّ الدين طَبري مكي نقل كرده كه مي گويد: خانه پيامبر ـ ص ـ را در زمان هجرت آن حضرت ـ ص ـ به مدينه، عقيل مالك شده. و پيوسته در دست او و فرزندانش باقي ماند تا محمدبن يوسف برادر حجاج آن را خريده و در خانه خود كه به «خانه سفيد» ناميده مي شد ملحق ساخت سپس به خانه ابن يوسف معروف گرديد. اين وضعيت ادامه يافت تا خيزران كنيز مهدي عباسي در آنجا مسجدي بنا نمود كه در آن نماز مي گزارند، و آن را از خانه ابن يوسف جدا كرده كوچه اي ايجاد كرد كه به آن «زقاق المولد» گفته مي شود و هم اكنون آنجا كتابخانه عمومي است.42محمد طاهر كردي مكّي مي نويسدولادت پيامبر ـ ص ـ در مكه، در خانه ابي طالب، در شِعْبِ بني هاشم و در نزديكي مسجدالحرام بوده كه امروزه به شِعْبِ علي يعني علي بن ابيطالب ناميده مي شود و پيوسته مكان ولادت آن حضرت ـ ص ـ تا امروز معروف و شناخته شده بوده است.43صلاحُ الدّين صَفَدي پس از بحث پيرامون مكان و لادت رسول خدا ـ ص ـ مي نويسد: قول برتر آن است كه رسول خدا ـ ص ـ در عام الفيل در خانه اي در كوچه معروف به زُقاقُ الْمَوْلِد كه در دست عقيل ابن ابيطالب بوده متولد گرديد.44گفته مي شود كه رسول خدا ـ ص ـ در شِعْبِ بَني هاشم متولد شدند، برخي گفته اند در خانه اي نزديك صفا و...45عاتق بن غيث بلادي مي نويسداز نظر تاريخي مسلم است كه رسول خدا ـ ص ـ تقريباً در سال 53 قبل از هجرت (عام الفيل) در شِعْبِ اَبي طالب كه امروزه به شِعْبِ علي معروف است، به دنيا آمد و به خاطر ازدحام مردم و شوق آنان نسبت به تبرك جوئي از آن خانه، هم اينك به كتابخانه تبديل شده است.46تا قبل از سلطه وهابيان بر حرمين شريفين، محل ولادت رسول خدا ـ ص ـ زيارتگاه مؤمنان و مسلماناني بود كه از گوشه و كنار جهان به مكه مي آمدند.47محمد بن علوي مالكي مكّي مي نويسدمكان ولادت رسول خدا ـ ص ـ در سوق الليل مكاني شناخته شده است و ساكنين مكه درباره آن اختلاف نظر ندارند، هريك از آنها از نسل قبل از خود شنيده و ترديدي در آن ندارند.48ابن ظهيره مي گويد: مردم مكه در شب ولادت رسول خدا ـ ص ـ همراه با علمـا ودانشمندان و بزرگان شهر با روشن نمودن فانوس و شمع از خانه هاي خود خارج و براي زيارت و بزرگداشت ولادت آن حضرت در كنار اين خانه اجتماع مي كنند.49در كنار اين خانه گودالي (حفره) بوده كه روي آن را با چوب مي پوشاندند و اين علامت همان مكـانى اسـت كــه رسول الله ـ ص ـ در آنجا متولد شدند.50ساختمان آن را ناصر خليفه عباسي در سال 576 و ملك مظفر در سال 666 و ديگران تعمير نموده اند.در زمان ملك عبدالعزيز، شيخ عباس قطان (امين العاصمة المقدسه) اين خانه را تخريب و در همان مكان كتابخانه عمومي كه به «كتابخانه مكه مكرمه» معروف شد، بنا كرد، افراد به آنجا مراجعه و به مطالعه كتب مي پرداختند.51 اين ساختمان در سال هاي اخير در طرح توسعه اطراف مسجدالحرام، در معرض تخريب قرار گرفته است. بناهاي ساخته شده در محل ولادت نبي اكرم ـ ص ـ را در تصوير، ملاحظه نمائيد.از مجموع آنچه گذشت مي توان نتيجه گيري كرد كه:1 ـ پيامبر اكرم ـ ص ـ در شِعْبِ ابي طالب متولد گرديده اند.2 ـ شِعْبِ ابي طالب در مكّه مكاني نزديك مسجدالحرام بوده و با مكاني كه فعلاً در حجون به آن معروف است فاصله دارد.
لطفا منتظر باشید ...
