مكه مكرمه شهري است در مغرب جزيرة العرب در ناحيه تهامه1 و حدود 80 كيلومتري شرق درياي سرخ كه از طرف شمال به مدينه، از شرق به نجد، از مغرب به جده و از جنوب به عسير و يمن منتهي مي شود.2 اين شهر در طول 40 درجه و 9 دقيقه و عرض 31 درجه و 28 دقيقه خط استوا واقع شده است. جمعيت ثابت آن حدود 350000 نفر است و 330 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.3 مكه ـ به صورت عمده ـ در اطراف مسجدالحرام و در ميان درّه بنا شده است و از هر سو، كوه ها آن را حاطه كرده اند.4 ياقوت حموي، يكي از عوامل موسوم شدن مكه به اين اسم را، همين مسأله مي داند. او مي گويد:«سميت مكة لأنها بين جبلين مرتفعين و هي في هبطه بمنزلة المكوك».5 «اين شهر، از آن جهت مكه ناميده شده كه در ميان دو كوه مرتفع واقع شده است، مثل مكوك (طرفي كه بالاي آن تنگ و وسط آن فراخ باشد)».و هم اينكه شهر مكّه توسعه يافته و بناهاي بسياري بردامنه و ارتفاعات آن ساخته اند كه حتي برخي از كوه هاي محيط بر مسجدالحرام و غير آن را تسطيح كرده، بر آن عمارت بنا كرده اند.بنا به گفته ابراهيم رفعت پاشا، كوه هايي كه از طرف شمال و شمال شرقي، شهر را احاطه كرده اند عبارتند از: «فلج»، «قعيقعان»، «هندي»، «لعلع» و «كداء». وارتفاعات و كوه هاي سمت جنوب و جنوب شرقي عبارتند از: «ابوحديده»، «كُدَي»، «كدّي»، «ابوقبيس» و «خندمه».6 ناصر خسرو در سفرنامه اش ـ كه پس از سفرنامه ابن فضلان (كه در قرن سوم نگاشته شده) كهن ترين سفرنامه در تاريخ اسلامي است ـ در توصيف مكه نوشته است:«مكه اندر ميان كوه ها نهاده است بلند و از هر جانب كه به شهر روند تا به مكه برسند، نتوان ديد و بلندترين كوهي كه به مكه نزديك است كوه ابوقبيس است و آن چون گنبدي گرد است... و اين عرصه كه ميان كوه است شهر است... و مسجدحرام به ميان اين فراخناي اندر است و گرد بر گرد مسجدحرام شهر است و كوچه ها و بازارها...»7 .به هر تقدير، مكه مكرمه كه بطلميوس از آن به عنوان «ماكورابا»;8 يعني «مكان مقدس» ياد كرده است، داراي نام هاي بسياري است، بطوري كه فيروزآبادي رساله اي مفصّل در ذكر نام هاي مكه نگاشته است.9 نووي مي گويد: «در ميان شهرها شهري را نمي شناسم كه به اندازه مكه و مدينه نام بسيار داشته باشد».10 نگارنده در تتبّع و تفحصي كه در حد اين نوشتار كرده، به حدود هفتاد نام، براي مكه برخورده است كه فهرست اين اسامي را براي اطلاع تقديم مي دارد:1 ـ مكه ـ 2 ـ بكه ـ 3 ـ ام القري 4 ـ القريه ـ 5 ـ معاد ـ 6 ـ الوادي 7 ـ البلدة ـ 8 ـ البلد ـ 9 ـ البلدالأمين ـ 10 ـ حــرم امـن ـ 11 ـ حــرم ـ 12 ـ المسجـدالحــرام ـ 13 ـ البيت العتيق ـ 14 ـ مخرج صدق ـ 15 ـ بساسة ـ 16 ـ ام رحم ـ 17 ـ صلاح ـ 18 ـ الـرأس ـ 19 ـ الـعـرش ـ 20 ـ النـساسـة ـ 21 ـ البـاسـة ـ 22 ـ النـاســة ـ 23 ـ العـروض ـ 24 ـ كـوثـي 25 ـ ام كـوثــي 26 ـ فــاران ـ 27 ـ المقدسه ـ 28 ـ قرية النمل ـ 29 ـ الحاطمة ـ 30 ـ الحرم ـ 31 ـ برة ـ 32 ـ طيبة ـ 33 ـ القادس ـ 34 ـ المذهب ـ 35 ـ العرش ـ 36 ـ القادسة ـ 37 ـ المعطثة ـ 38 ـ الرتاج ـ 39 ـ ام زحم ـ 40 ـ ام صح ـ 41 ـ ام روح ـ 42 ـ بساق ـ 43 ـ المكتان ـ 44 ـ النابية ـ 45 ـ ام الـرحمة ـ 46 ـ الناشتة ـ 47 ـ سبوحة ـ 48 ـ السلام ـ 49 ـ نادرة ـ 50 ـ العرويش ـ 51 ـ الحُرمة ـ 52 ـ الحِرمت ـ 53 ـ قرية الحمس ـ 54 ـ ام راحم ـ 55 ـ نقرة الغراب ـ 56 ـ البنية ـ 57 ـ نـاشـة ـ 58 ـ تاج ـ 59 ـ كبيرة ـ 60 ـ ام رحمن ـ 61 ـ السيل ـ 62 ـ البـلـدالحـرام ـ 63 ـ حــرم الله تـعـالي 64 ـ بلدالله تعالي 65 ـ العذراء ـ 66 ـ النجز ـ 67 ـ العُرْش ـ 68 ـ العُرُش ـ 69 ـ العروش ـ 70 ـ القادسية .در ميان اين نام ها، از چهارده مورد نخست آن در قرآن ياد شده است كه آيات آن را هنگام ياد آن نام ها خواهيم آورد.وجه تسميه و علت موسوم شدن مكه به اين نام ها