مقدمه - نام های مکه نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

نام های مکه - نسخه متنی

محمدمهدی فقیهی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

مقدمه

مكه مكرمه شهري است در مغرب جزيرة العرب در ناحيه تهامه1 و حدود 80 كيلومتري شرق درياي سرخ كه از طرف شمال به مدينه، از شرق به نجد، از مغرب به جده و از جنوب به عسير و يمن منتهي مي شود.2 اين شهر در طول 40 درجه و 9 دقيقه و عرض 31 درجه و 28 دقيقه خط استوا واقع شده است. جمعيت ثابت آن حدود 350000 نفر است و 330 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.3

مكه ـ به صورت عمده ـ در اطراف مسجدالحرام و در ميان درّه بنا شده است و از هر سو، كوه ها آن را حاطه كرده اند.4 ياقوت حموي، يكي از عوامل موسوم شدن مكه به اين اسم را، همين مسأله مي داند. او مي گويد:

«سميت مكة لأنها بين جبلين مرتفعين و هي في هبطه بمنزلة المكوك».5

«اين شهر، از آن جهت مكه ناميده شده كه در ميان دو كوه مرتفع واقع شده است، مثل مكوك (طرفي كه بالاي آن تنگ و وسط آن فراخ باشد)».

و هم اينكه شهر مكّه توسعه يافته و بناهاي بسياري بردامنه و ارتفاعات آن ساخته اند كه حتي برخي از كوه هاي محيط بر مسجدالحرام و غير آن را تسطيح كرده، بر آن عمارت بنا كرده اند.

بنا به گفته ابراهيم رفعت پاشا، كوه هايي كه از طرف شمال و شمال شرقي، شهر را احاطه كرده اند عبارتند از: «فلج»، «قعيقعان»، «هندي»، «لعلع» و «كداء». وارتفاعات و كوه هاي سمت جنوب و جنوب شرقي عبارتند از: «ابوحديده»، «كُدَي»، «كدّي»، «ابوقبيس» و «خندمه».6

ناصر خسرو در سفرنامه اش ـ كه پس از سفرنامه ابن فضلان (كه در قرن سوم نگاشته شده) كهن ترين سفرنامه در تاريخ اسلامي است ـ در توصيف مكه نوشته است:

«مكه اندر ميان كوه ها نهاده است بلند و از هر جانب كه به شهر روند تا به مكه برسند، نتوان ديد و بلندترين كوهي كه به مكه نزديك است كوه ابوقبيس است و آن چون گنبدي گرد است... و اين عرصه كه ميان كوه است شهر است... و مسجدحرام به ميان اين فراخناي اندر است و گرد بر گرد مسجدحرام شهر است و كوچه ها و بازارها...»7 .

به هر تقدير، مكه مكرمه كه بطلميوس از آن به عنوان «ماكورابا»;8 يعني «مكان مقدس» ياد كرده است، داراي نام هاي بسياري است، بطوري كه فيروزآبادي رساله اي مفصّل در ذكر نام هاي مكه نگاشته است.9

نووي مي گويد: «در ميان شهرها شهري را نمي شناسم كه به اندازه مكه و مدينه نام بسيار داشته باشد».10 نگارنده در تتبّع و تفحصي كه در حد اين نوشتار كرده، به حدود هفتاد نام، براي مكه برخورده است كه فهرست اين اسامي را براي اطلاع تقديم مي دارد:

1 ـ مكه ـ

2 ـ بكه ـ

3 ـ ام القري

4 ـ القريه ـ

5 ـ معاد ـ

6 ـ الوادي

7 ـ البلدة ـ

8 ـ البلد ـ

9 ـ البلدالأمين ـ

10 ـ حــرم امـن ـ

11 ـ حــرم ـ

12 ـ المسجـدالحــرام ـ

13 ـ البيت العتيق ـ

14 ـ مخرج صدق ـ

15 ـ بساسة ـ

16 ـ ام رحم ـ

17 ـ صلاح ـ

18 ـ الـرأس ـ

19 ـ الـعـرش ـ

20 ـ النـساسـة ـ

21 ـ البـاسـة ـ

22 ـ النـاســة ـ

23 ـ العـروض ـ

24 ـ كـوثـي

25 ـ ام كـوثــي

26 ـ فــاران ـ

27 ـ المقدسه ـ

28 ـ قرية النمل ـ

29 ـ الحاطمة ـ

30 ـ الحرم ـ

31 ـ برة ـ

32 ـ طيبة ـ

33 ـ القادس ـ

34 ـ المذهب ـ

35 ـ العرش ـ

36 ـ القادسة ـ

37 ـ المعطثة ـ

38 ـ الرتاج ـ

39 ـ ام زحم ـ

40 ـ ام صح ـ

41 ـ ام روح ـ

42 ـ بساق ـ

43 ـ المكتان ـ

44 ـ النابية ـ

45 ـ ام الـرحمة ـ

46 ـ الناشتة ـ

47 ـ سبوحة ـ

48 ـ السلام ـ

49 ـ نادرة ـ

50 ـ العرويش ـ

51 ـ الحُرمة ـ

52 ـ الحِرمت ـ

53 ـ قرية الحمس ـ

54 ـ ام راحم ـ

55 ـ نقرة الغراب ـ

56 ـ البنية ـ

57 ـ نـاشـة ـ

58 ـ تاج ـ

59 ـ كبيرة ـ

60 ـ ام رحمن ـ

61 ـ السيل ـ

62 ـ البـلـدالحـرام ـ

63 ـ حــرم الله تـعـالي

64 ـ بلدالله تعالي

65 ـ العذراء ـ

66 ـ النجز ـ

67 ـ العُرْش ـ

68 ـ العُرُش ـ

69 ـ العروش ـ

70 ـ القادسية .

در ميان اين نام ها، از چهارده مورد نخست آن در قرآن ياد شده است كه آيات آن را هنگام ياد آن نام ها خواهيم آورد.

وجه تسميه و علت موسوم شدن مكه به اين نام ها

/ 43