عدم ضرورت بررسي‌هاي سندي روايات در مقام تطبيق و عرضه روايات را بر يكديگر - ضرورت تطبیق روایات بر یکدیگر نسخه متنی

عدم ضرورت بررسي‌هاي سندي روايات در مقام تطبيق و عرضه روايات را بر يكديگر

از جمله پرسشهايي كه در موضوع تطبيق روايات بر يكديگر، مطرح است، اين كه آيا قبل از تطبيق، بررسي‌هاي سندي در مورد روايات ناسازگار و يا داراي ابهام ضرورت دارد يا نه؟ و بدين جهت آن رواياتي كه از صحت سندي برخوردارند، آيا از عرضه مفاهيم و مطالب آن بايد خودداري شود يا نه؟ در پاسخ بايد گفت كه گرچه بررسي‌هاي سندي، ارزشمند است و صحت و سقم سند حديث را بيان مي‌نمايد، لكن در مقام عرضه متن روايات، بررسي‌هاي سندي، همواره ضروري نمي‌نماند؛ چون بسا رواياتي كه براساس معيارهاي سندشناسي از سندي صحيح و يا حسن و يا موثق برخوردارند اما متن آنها از دو خصوصيت ناسازگاري و ابهام برخوردار است و به همين جهت نيازمند تطبيق هستند.

البته سندشناسي در مورد احوال راويان و بررسي روايت از نظر اصطلاحات «علم الدرايه» به جهت آگاهي بر حالات راويان، ميزان اتصال و نقل و چگونگي نقل آنها، بسي ارزشمند است و اما در مورد رواياتي كه از نظر متن ناسازگار و يا داراي ابهام هستند، نمي‌تواند رهگشاي نهايي باشد؛ زيرا چه بسا كه از نظر سند، پس از شناسايي احوال راويان و يا اصطلاحات حديثي، در مرتبه ضعيف ولي دلالت آنها معتبر است و ضعف سندي آن با عمل اصحاب جبران شده است؛ چون برخي از راويان، اگر حتي جاعل حديث هم به حساب آمده‌اند، اما در همه موارد، بسا دروغ نگفته و به نقل صحيح نيز مبادرت نموده، همانند ابوهريره كه متهم به دروغگويي است و براي او بيش از 5000 روايت گزارش كرده‌اند ولي برخي از آنها معتبر است. از طرفي جاعلان و يا واضعان حديث براي كسب اطمينان، بسا، دهها حديث معتبر و مقبول را نقل و روايت كرده‌اند تا زمينه نقل و روايت احاديث مردود و مجعول را فراهم آورده‌اند؛ از اين روي، بررسي در مقام عرضه، گرچه مفيد است، اما تعيين‌كننده مقام صحت و سقم و رفع ابهام از دلالت متن حديث نيست.

منزلت تطبيق كنندگان:

تطبيق و عرضه حديث بر يكديگر، براي همه حديث‌پژوهان و عالمان به حديث ميسر است؛ زيرا در «روايات تطبيق»، آنچنان كه گذشت، امامان معصوم (ع) تطبيق حديث را به گروه خاصي از محدثان وابسته دانسته و خطاب به راويان حديث كه بسا تخصص و اجتهاد مصطلح امروزي در فقه و اصول و تفسير و اصطلاحات حديثي را نداشته‌اند، مي‌فرمايند: احاديث ما را بر يكديگر عرضه نماييد و خطاب پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) به راويان از نوع قضاياي حقيقه است؛ يعني كساني كه بعدها هم خواهند آمد و شرايط لازم را براي استنباط احكام و فهم شريعت دارا هستند، مي‌توانند به عرضه و تطبيق احاديث بپردازند، البته تمام آنها بايد اين امر مهم را در نظر بگيرند كه محور اساسي براي فهم دين، قرآن و سنت نبوي و اهل بيت (ع) است.

و نيز روشن است كه مقام و منزلت تطبيق‌كنندگان هر چه در فهم حديث بيشتر و بالاتر باشد و از معرفتهاي بيشتري در مورد حديث مانند تاريخ حديث، فقه الحديث، درايه الحديث، ناسخ الحديث، مختلف الحديث، رجال الحديث، طبقات الحديث و ... برخوردار باشد، عرضه و تطبيق آنها كاملتر و مفيدتر خواهد بود. از اين روي برخي از آثار محدثان بزرگ مانند شيخ طوسي، صدوق، مرحوم مجلسي و فيض كاشاني و ... كه در مقام تبيين احاديث و عرضه آنها بر سنت است، از ارزش بيشتري برخوردار است و لذا كتاب «الاستبصار فيما اختلف من الاخبار» از شيخ طوسي كه شامل بيش از پنج هزار حديث است و احاديث اختلافي را مورد بررسي و تطبيق قرار مي‌دهد، از اعتبار بيشتري برخوردار است.