حج در تمدّن بين النهرين - حج در رهگذر تمدن ها نسخه متنی

حج در تمدّن بين النهرين

تمدّن بين النهرين (دجله و فرات) شامل: سومرى، بابل، كلدانى و آشورى، با سه هزار سال پيشينه تاريخى، كانون معابد و آيين ها بوده است. در وادى «رافدين» خدايان متعدد بودند. در هر شهرى معبودى يا معابدى وجود داشته است.

مهم ترين بناهاى دينى به نظر آنان، معابد و مقابر بوده كه «زقوره» ناميده مى شد و قديمى ترين آنها برج بابل است كه سومرى ها آن را بنا كرده و خداى «نَبُؤ» را در آن پرستيده اند. در هر يك از شهرهاى بزرگ سرزمين بين النهرين يك معبد بزرگ وجود داشته كه يك برج بلند در آن بنا مى شده است كه آن را زقوره مى ناميدند كه در ابنيه مربع شكل، مربع و در ابنيه بيضوى شكل مدوّر بوده است و از آن جا ستارگان را رصد مى كردند. چه، علوم فلكى در آن عصر رواج داشته است و براى آن در زندگى روزانه و حيات دينى اهميت خاصى قائل بوده اند.

و بدين وسيله آغاز سال جديد را اعلام مى كردند كه هم زمان آداب دينى برگزار مى شد و زائران «زقوره» بدان جا بار سفر مى بستند.

از جمله مذاهب سرزمين بين النهرين كه تاريخ آن به عهد قديم باز مى گردد، آيين صابئين، كه پيروانش مدعى اند كه معلم نخستين آن دو پيامبر و فيلسوف به نام «عاذيمون» يعنى روح پاك و «هرمس» بوده اند و مى گويند «عاذيمون» همان شيث فرزند سوم آدم(عليه السلام) و هرمس همان «ادريس»(عليه السلام)مى باشد و نيز به گفته آنان «ارفئوس» از فلاسفه و پيامبران آنها بوده است.

اين گروه در شهر حران، در جنوب شرقى تركيه كنونى ميان موصل و شام سكنى داشته اند... حران شهرى مقدس در نظر صابئين بوده كه به قصد زيارت معبدى كه در آن قرار داشته و به نام «سن» خداى ماه موسوم بوده، مى آمده اند. گروه ديگرى از صابئين به قصد زيارت رهسپار «حاران» يا «حران» مى شده اند كه محل هجرت ابراهيم(عليه السلام)بوده و صابئين حرانى بدانجا منسوبند.

صابئين به رغم كمى عدّه، گروه هاى متعددى هستند; بعضى به كاظم بن تارخ كه به گفته مقريزى به آيين برادر ابراهيم بوده اند، نسبت داده مى شده و در برابر آيين ابراهيم قرار گرفته اند.

صابئين فرق مختلفى هستند و در كتاب هاى ملل و نحل نامشان و عقايد و آدابشان آمده كه در اين جا در صدد آن نيستيم.

فرقه اى از صابئين هستند كه بيت الله الحرام را بزرگ مى شمرند و كعبه را احترام مى كنند و همه ساله به زيارت آن مى آيند. اين فرقه بر اين باورند كه كعبه و بت هاى آن به آنها تعلق داشته است و بت پرستان از آنان بوده اند و آنها «لات» و «عزّى» را به نام ستاره زحل و زهره ناميده اند !

نقل مى شود كه صابئين كعبه را تعظيم مى كنند و معتقدند آن را هرمس يعنى ادريس بنا كرده و آنجا خانه زحل بزرگترين ستاره سيّاره است، از قول برخى عارفان آنهانقل شده كه آنها صفات حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) را در كتاب هايشان خواندهواو را پادشاه عرب مى ناميده اند.قرآن كريم در سه مورد از صابئين سخن گفته است: سوره بقره آيه 62، سوره مائده آيه 69 و سوره حج آيه17.

اين آيين در پاره اى موارد، با ديگر آيين ها مشترك و در پاره اى موارد متفاوت است.