گزارشهاى تاريخى حاكى از آن است كه اين خطبه در منابع مربوط به نيمه دوم قرن دوم هجرى آمده است. لوط بن يحيى، معروف به أبو مخنف أزدى(م 157 ه)، كتابى مستقل به نام خطبة الزهرأ(ع) داشته كه البته اين كتاب از بين رفته است.[3] همچنين ابوالفرج اصفهانى، از محدثان و مورخان مشهور قرن چهارم هجرى، نيز كتابى تحت عنوان كلام فاطمة في فدك داشته كه آن هم چون ديگر آثار مربوط به اين واقعه از ميان رفته است.[4] همچنين احمد بن عبدالواحد بن احمد البزّاز، معروف به ابن عبدون (330 ـ 423ه)، از مشايخ مرحوم نجاشى و شيخ طوسى، كتابى به نام تفسير خطبة فاطمة الزهرأ داشته است.[5] علاوه بر اين سه كتاب مستقل كه پيرامون اين خطبه به رشته تحرير درآمده و گزارشهاى آن به ما رسيده است، بسيارى از محدثان و مورخان اسلامى، تمامى خطبه يا بخشى از آن را، با ذكر سلسله اسناد و رجال آن ـ يا بدون اسناد، در كتب خود آورده اند و برخى ديگر نيز اشاره اى به وجود اين خطبه نموده اند. ما در اين بخش به منابع مكتوبى كه هم اكنون در دسترس است و خطبه حضرت در آن وجود دارد، به ترتيب زمانى حيات مؤلفان، اشاره مى كنيم. اين منابع عبارتند از:
1 ـ بلاغات النسأ، تأليف أحمد بن طيفور
أبوالفضل أحمد بن أبي طاهر، معروف به ابن طيفور، در سال 204 هجرى در بغداد متولد شد و به سال 280 هجرى در شام بدرود حيات گفت. تأليف حدود پنجاه كتاب را به او نسبت داده اند. اثر مشهور او تاريخ بغداد و اثر ديگر او المنثور و المنظوم است.[6] ابن طيفور اين كتاب را در چهارده جز تأليف نمود كه تنها دو جز يازدهم و دوازدهم آن باقى مانده و بقيه اجزاى آن مفقود گرديده است. بخشى از جز يازدهم كتاب فوق، به نام بلاغات النسأ هم اكنون در دسترس است. اين كتاب كه اكنون به صورت مستقل تحت همين عنوان چاپ شده است، حاوى سخنان برخى از زنان انديشمند و خطباى عرب زبان است. ابن طيفور خطبه حضرت فاطمه (ع) را پس از سخنان عايشه، همسر پيامبر(ص)، ذكر كرده است.[7] اين كتاب از قديمى ترين منابع مكتوبى است كه خطبه حضرت با سلسله اسناد در آن موجود است و هم اكنون در دسترس ما قرار دارد.
لطفا منتظر باشید ...
