بايد توجه داشت كه على رغم تشابه اسمى و اشتراك در آبا و اجداد و حتى اشتراك در كنيه، اين محمد بن جرير، غير از محمد بن جرير مشهور، صاحب تفسير و تاريخ، است. همچنين اين شخص، كسى غير از محمد بن جرير شيعى، صاحب كتاب المُسْتَرشَدُ في الإمامة است. اين شخص معروف به طبرى صغير در مقابل طبرى كبير است كه به صاحب تفسير و تاريخ اطلاق مى شود. او از علماى قرن پنجم هجرى به شمار مى آيد.[27] مفصل ترين متن موجود و متنى كه بيشتر علماى متأخر و معاصران از آن بهره جسته اند، متن خطبه حضرت در اين كتاب است. مرحوم طبرى اين خطبه را به نُه طريق مختلف با ذكر سلسله اسناد آن آورده است.[28]
12 ـ مقتل الحسين(ع)، تأليف موفق بن احمد مكى
موفق بن احمد، مشهور به خطيب خوارزمى، متوفاى 568ه است. او در اين كتاب بخشى از خطبه را به نقل از عايشه ذكر كرده است.[29]
13 ـ الاحتجاج، تأليف أبو منصور طبرسى
أحمد بن على بن ابى طالب، مشهور به ابو منصور طبرسى، يكى از علماى شيعه و از محدثان و مؤلفان قرن پنجم و اوايل قرن ششم هجرى است. كتاب الاحتجاج كه مشتمل است بر احتجاجات پيامبر(ص) و ائمه (ع) و بعضى از صحابه و برخى از علماى اسلام با مخالفين خود، يكى از تأليفات اوست.[30] متاسفانه احاديث اين كتاب به غير از آنچه از تفسير منسوب به امام عسكرى(ع) نقل شده، به صورت مرسل و بدون سند است. مرحوم طبرسى اين خطبه را به صورت مشروح از عبدالله بن حسن نقل نموده است.[31]
14 ـ منال الطالب في شرح طَوال الغرائب، تأليف مبارك بن محمد الجزرى
اين دانشمند به ابن اثير معروف است و به سال 606 هجرى وفات يافته است. ابن اثير در اين كتاب، خطبه حضرت را مفصل و با شرح لغات آن، در فصل احاديث الصّحابيات، به صورت مرسل از زينب كبرى، دختر امير مومنان (ع)، نقل نموده است.[32]
15 ـ تذكرة الخواص من الأمّة في ذكر مناقب الأئمة، تأليف سبط ابن الجوزى
ابو مظفر يوسف بن قُزُغْلى بن عبدالله، معروف به سبط ابن جُوزى حنفى، اين كتاب را در خصوص ذكر مناقب و فضايل ائمه اهل البيت به رشته تحرير درآورده است. ابن جوزى بخش مختصرى از خطبه فدك را به صورت مرسل از شعبى نقل نموده است.[33] وى در سال 654ه بدرود حيات گفته است.
16 ـ شرح نهج البلاغه، تأليف ابن ابى الحديد معتزلى
اين كتاب كه يك دوره كامل تفسير و شرح سخنان امام على(ع) در نهج البلاغه است، از شروح معتبر و قابل استفاده به شمار مى رود و حاوى اطلاعات تاريخى مفيدى است. ابن ابى الحديد اين خطبه را از كتاب السقيفة و فدك جوهرى نقل نموده است.[34]
17 ـ شرح نهج البلاغه، اثر على بن ميثم بحرانى
ابن ميثم بحرانى، متوفاى 679 ه، بخش كوتاهى از خطبه را بدون ذكر سند آورده است.[35]
18 ـ كشف الغُمّة في معرفة الأئمة، اثر على بن عيسى إربلى
علامه ابوالحسن على بن عيسى بن ابوالفتح اربلى، از علماى شيعه اماميه به شمار مى رود. او اين خطبه را از كتاب السقيفة و فدك جوهرى نقل نموده است.[36]
لطفا منتظر باشید ...
