بيشتر حديث دانان اهل سنت، عنوان متواتر را در زير مجموعه تقسيم حديث به صحيح، حسن و ضعيف بحث كرده‌اند، زيرا آنان بر اين باورند كه هريك از اين سه قسم، مشتمل بر صفات اختصاصي و مشترك است. و عنوان متواتر، ميان حديث صحيح و حسن مشترك است. 1ـ دكتر صبحي صالح در اين باره مي‌نويسد: «حديث صحيح همان‌گونه كه موصوف به مسند و متصل مي‌گردد، موصوف به متواتر و يا آحاد مي‌شود، و توصيف خبر صحيح به غريب و يا مشهور رواست. پس از اين روشن خواهد شد كه در اين اوصاف، حديث صحيح و حسن مشترك است. پس حديث متواتر حديث صحيحي است كه گروهي آن را روايت مي‌كنند كه از نظر عقل و عادت هماهنگي بر دروغگويي، از چنين جمعي كه در اول و وسط و آخر حديث واقع شده‌اند، محال است 12 ». 2ـ دكتر نورالدين عتر مي‌نويسد: «الحديث المتواتر هو الذي رواه جمع كثير يؤمن تو اطؤهم علي الكذب عن مثلهم الي انتهاء السند و كان مستندهم الحسّ 13 ؛ حديث متواتر، حديثي است كه گروه زيادي تا پايان سند آن را نقل كرده‌اند كه از هماهنگي بر دروغگويي از مانند آنها، امان حاصل گردد و مستند اين گروه حس باشد». تعريف‌هاي ديگري نيز در ميان اهل سنت از خبر متواتر شده است 14 .
نقد و بررسي
در تعريف خبر متواتر، تفاوت اساسي‌اي ميان صاحب نظران شيعي و سني به چشم نمي‌خورد، تنها اختلاف عبارت است از تعيين جايگاه آن در تقسيم حديث. در نظر عالمان شيعه، خبر متواتر قسيم خبر صحيح است و از نظر عالمان سني، خبر متواتر زيرمجموعه خبر صحيح، بلكه حسن مي‌باشد، زيرا عنوان متواتر را از اصطلاحات مشترك ميان خبر صحيح و حسن مي دانند. در تعريف دكتر نورالدين عتر (تعريف دوم) عبارت «كان مستند هم الحس» به جهت خارج كردن اخبار مشتمل بر مباحث عقلي و اعتقادي اضافه شده، زيرا در اين چنين موارد ملاک صحت و كذب ، عقل است. لكن اين نظر، نادرست است،زيرا اولاً: ملاک در صحت تمامي مباحث اعتقادي، درك عقل نيست مانند: اعتقاد به برخي از جزئيات عالم برزخ، قيامت، بهشت و جهنم. ثانياً: اگر بخواهيم صدق يا كذب مطالب عقلي و اعتقادي را كه به رسول الله (ص) و يا ائمه (ع) نسبت داده‌اند، بفهميم يكي از راههاي آن، تواتر خبر است. ثالثاً: تعريف، مانع نيست، چون مكن است با وجود محال بودن هماهنگي گروهي بر دروغگويي، به جهات ديگري دروغ بگويند. رابعاً، تعريف، شامل خبري كه در طبقه اول و دوم، كمتر از حد تواتر است نيز مي‌شود.
لطفا منتظر باشید ...
