مثال‏هايى از اخبار غلو - انگیزه دینی و فرهنگی در وضع حدیث نسخه متنی

مثال‏هايى از اخبار غلو

1 - در تفسير آيه شريفه «سنفرغ لكم آيه الثقلان‏»[50]از امام صادق‏عليه السلام نقل شده كه فرمود «الثقلان نحن و القرآن‏» [51] اين حديث، علاوه بر اين كه در سندش محمد بن عيسى يقطينى است كه از غاليان است‏با سياق خود آيات، تطبيق ندارد كه مى‏فرمايد «فباى آلاء ربكما تكذبان‏» .

2 - در تفسير آيه شريفه «وما امروا الا ليعبدو الله مخلصين له الدين حنفاء ويقيموا الصلاة و يؤتوا الزكاة وذلك دين القيمه‏» آورده‏اند كه «فالصلاة والزكاة على بن ابى طالب و ذلك دين القيمه قال هى فاطمة .» [52]

عمرو بن شمر از غاليان مشهور و ضعيف است .

3 - اخبارى از عامه ذيل آيه شريفه «والنجم اذا هوى‏» [53]وارد شده كه طبق آن اخبار مراد سقوط نجم در خانه على بن ابى طالب‏عليه السلام است و اين دليل بر امامت ايشان است .

علامه تسترى در اين مورد نوشته است «كوچك‏ترين ستاره‏ها از زمين بزرگ‏تر است . چگونه مى‏توان پذيرفت‏خانه على‏عليه السلام توانسته باشد ستاره‏اى را در خود جاى دهد كه زمين گنجايش آن را ندارد . مراد از آيه سوگند به پيامبر است وقتى از دنيا رفت‏يا به معراج مشرف گرديد . ^[54]

3 - انديشه‏هاى وارداتى به حوزه فرهنگ اسلامى

به دنبال شكاف ايجاد شده بين قرآن و عترت، تعدد مرجعيت فكرى و منع نگارش رسمى حديث ، جريان‏هاى فكرى و فرهنگى وارداتى به حوزه دين راه يافت و افرادى كه سابقه كفر يا ساير اديان را داشتند به ظاهر لباس اسلام پوشيده و افكار و عقايد خود را به نام حديث‏بر عقايد مسلمانان تحميل كردند . اين عامل را در دو بخش بررسى مى‏كنيم:

الف: زنادقه و ملحدان

زندقه لفظ فارسى است كه معرب گريده، گفته شده اصل آن زندوين يعنى دين زن (دين المرئه) است هم چنين گفته‏اند زندقه يعنى تفسير خارج از حدود طبيعى كه به سوى تاويل متمايل است، به عبارت ديگر، به تاويل نصوص قرآنى، تاويلى كه مخالف اصول اعتقادى يا معنى مقصود آيه باشد، اطلاق مى‏شود . زنادقه افرادى هستند كه قرآن و سنت را تاويل فاسد و منافى اصول عقيده اسلامى مى‏نمايند . ^[55]زبيدى نوشته است: «و الصواب نسبة الى الزند و هو كتاب مانى المجوس . . . واعتقد فيه الالهين النور والظلمه .» [56]

ابن حبان نوشته است زنادقه اذعان به خدا و روز قيامت ندارند . آنان وارد شهرها مى‏شدند و با تشبه به اهل علم وضع حديث مى‏كردند . ^[57]محمود ابوريه نوشته است: زنادقه لباس اسلام بر تن مى‏كردند و با غش و نفاق هدفشان ايجاد اختلاف بين مسلمانان و فساد دين بود [58]

آنان خود به وضع حديث اعتراف كرده‏اند گر چه اين ادعا نيز با سعايت و تدليس همراه بوده و قصد آنان تشكيك بين مردم در پذيرش احاديث است مشهور است . هنگامى كه محمد بن سليمان تصميم گرفت‏يكى از زنادقه به نام عبدالكريم بن ابى العوجاء را گردن بزند، گفت: به خدا قسم چهار هزار حديث در بين احاديث‏شما جاى دادم در آن احاديث‏حلال را حرام و حرام را حلال نمودم . [59]

ابن لهيعه گويد: بر شيخى وارد شدم در حالى كه گريه مى‏كرد به او گفتم: چرا گريه مى‏كنى، گفت: چهار هزار حديث در برنامه‏هاى مردم وارد كردم، نمى‏دانم چه كنم . ^[60]

حماد بن زيد گويد زنادقه چهارده هزار حديث‏بر رسول خدا بستند [61]خلفاى عباسى با برخى از زنادقه برخورد كردند . نقل شده مهدى عباسى ديوان خاصى عليه زنادقه تهيه كرده بود . ^[62]

زنادقه در موضوعات گوناگون به ويژه مباحث اعتقادى به وضع حديث پرداختند مانند:

از رسول خداصلى الله عليه وآله سؤال شد، پروردگار از چيست؟ فرمود: از آب جارى نه از آسمان و زمين، خداوند اسبانى را آفريد و حركت داد آن‏ها عرق كردند از عرق آنان خود را آفريد! [63]

يكى از چهره هايى خطرناك زنادقه كه روايت‏هاى بسيارى را جعل كرده و صدها صحابى، تابعى، سرزمين، نامه، شهر و جنگ طبق ذهنيت‏خود تراشيده سيف بن عمرو است .

علامه سيد مرتضى عسكرى ضمن تحقيقى جامع در مورد ساخته و پرداخته‏هاى سيف، آمار و موارد مجعول توسط او را در نج‏بخش بررسى و نقد كرده است:

1 - صحابيان ساخته سيف زنديق: افرادى كه هيچ واقعيت‏خارجى ندارند و بيش از هزار سال است‏به عنوان صحابى در كتاب‏هاى معتبر مانند تاريخ طبرى، ابن اثير و اين خلدون نامشان درج شده است;

2 - عبدالله بن سبا و سبائيان ساخته سيف;

3 - راويان حديث‏ساخته سيف;

4 - فرماندهان لشكر كافران ساخته سيف;

5 - شاعران ساخته سيف . ^[64]