قیام 19 دی به روایت اسناد و خاطرات نسخه متنی

«گزارشات رسيده از قم حاكيست كه در روزهاي 17 و 19 دي‏ماه جاري كه مصادف با روزهاي زنان و اصلاحات ارضي بوده در اين شهرستان تظاهراتي برپا شده است. در اين تظاهرات جمعي از طلاب اخلالگر شركت داشته‏اند. اخلالگران پس از تظاهرات در روز 17دي، در روز 19 دي‏ماه نيز مجددا گردهم آمده و در نقاط مختلف شهر به آشوب و بلوا دست زده و بر ضد منافع و مصالح ملي شعارهايي داده‏اند. تظاهركنندگان در بعدازظهر روز 19دي با چوب و سنگ و ميله‏هاي آهني به شكستن شيشه‏هاي مغازه‏ها و بانك‏ها و تخريب اماكن پرداخته و پس از خرابكاري در محل حزب رستاخيز، به طور جمعي به سوي كلانتري يك شهرستان قم حمله‏ور شده‏اند. اين گروه ابتدا به شكستن و منهدم ساختن اتومبيل‏هاي كلانتري پرداخته و متعاقبا در صدد بوده‏اند كه با چوب و سنگ و ساير وسايلي كه در اختيار داشته‏اند قهرا وارد كلانتري شدند. مأمورين كه تا اين لحظات بر حوادث نظارت مي‏كرده‏اند، با مشاهده حمله اخلالگران به كلانتري، به مقابله دست زده و ابتدا با اخطارهاي پي‏درپي، پس از آن با شليكهاي هوايي كوشيده‏اند تا مانع هجوم اين عده شوند و بالاخره پس از آنكه يك افسر و سه نفر از مأمورين كلانتري شديدا توسط مهاجمين مصدوم و مجروح شدند، به ناچار سوي عناصر حمله‏كننده تيراندازي و در نتيجه پنج نفر از آنها كشته و 9 نفر مجروح شده‏اند. در جريان تظاهرات اخلالگران، يك نوجوان13 ساله زير دست و پاي جمعيت اخلالگر له و كشته شده است.»

گزارش فوق به دستور پرويز ثابتي مدير اداره سوم ساواك تهيه و تنظيم شده و براي چاپ در روزنامه‏ها و خبرگزاري‏ها داده شده بود. البته در ذيل گزارش آمده كه: به عرض تيمسار رياست ساواك رسيد. معلوم مي‏شود كه رئيس ساواك نيز در جريان كامل اين گزارش بوده است.

علاوه بر روزنامه‏هاي داخلي، رسانه‏هاي خارجي اعم از روزنامه‏ها و راديو و تلويزيون، نيز گزارش ساواك را منتشر كردند و عموما تظاهرات و شهادت عده‏اي از مردم و طلاب قم را به مخالفت آنان با روز زن و آزادي آنان ذكر كردند و اشاره‏اي به اهانت رژيم به مرجع (امام‏خميني) و روحانيت شيعه نكردند.»57

روز بيست و يكم دي ماه، دانشجويان دانشگاه صنعتي تهران، در محوطه دانشگاه اجتماع مي‏كنند تا به كشتار بي‏رحمانه مردم قم و ساير بيدادگري‏هاي رژيم اعتراض كنند كه با حمله كماندوها و ديگر نيروهاي دولتي روبه‏رو مي‏شوند. در اين جريان، حدود هشتاد دانشجو مجروح و مضروب مي‏شوند. علما و وعاظ تهران و ساير شهرستان‏ها با انتشار يك اعلاميه، گزارشي از چگونگي قيام مردم قم به ملت ايران ارائه مي‏دهند و جنايات رژيم شاه را آشكار مي‏نمايند. جامعه بازرگانان و پيشه‏وران تهران در اعتراض به كشتار قم، با انتشار اطلاعيه‏اي اعلام تعطيل مي‏كنند.

مراجع قم در روز 22 دي ماه اطلاعيه‏اي جداگانه صادر مي‏كنند و ضمن محكوم كردن اعمال رژيم در به خاك و خون كشيدن مردم قم، متذكر مي‏شوند كه رژيم، به جاي توجه به اعتراض صحيح و منطقي طلاب و مردم، اعمالي كه در تمام جوامع بشري محكوم است را مرتكب و با اسلحه گرم به آنها حمله‏ور مي‏شوند و بيگناهان را به قتل و جرح مي‏رسانند. ما مصادر امور را مسؤول اين قضايا مي‏دانيم و شديدا معترض هستيم.

رژيم شاه به وسيله عمال ساواك، ترتيب تظاهرات عده‏اي از كارمندان آموزش و پرورش تهران، اعضاي حزب رستاخيز و ديگر كارمندان دولت را مي‏دهد و سعي مي‏كند، وانمود نمايد كه روشنفكران ايران شورش مرتجعان قم را محكوم مي‏كنند.

تظاهركنندگان را صبح 23/10/1356 سوار بر اتوبوس‏ها كرده و راهي قم مي‏نمايد. آنان در شهر قم طي تظاهراتي به حمايت از شاه پرداخته و«جاويد شاه» گويان به سمت حرم حركت مي‏كنند عكس‏العمل ديگر رژيم در قبال واقعه 19دي كه با عزم انحراف افكار عمومي از رهبري امام(ره) و مسير صحيح و اصولي مبارزه انجام شد، اجازه فعاليت به برخي از گروه‏هاي موافق سلطنت بود كه خواهان اصلاحاتي جزيي بودند. در همين دوران، اعلام موجوديت«كميته دفاع از آزادي و حقوق بشر» در شمار اخبار جالب توجه آن زمان است.