تمدن اسلامی، سنت گرایی یا نوگرایی نسخه متنی

وي سه سال بعد، يعني در سال 1344 هجري قمري برابر با 1925 ميلادي پس از نگارش كتاب نخست، آرمانهاي خود را در كشور سعودي دنبال مي‏كند و دست به نوشتن كتابي به نام "الوهابيون والحجاز" مي‏زند و در وجود سعوديهاي وهابيگر كه در اين سال دو شهر مكه و مدينه را به تصرف درآورده و آنجا را به ويرانه تبديل نمودند خليفؤ ايده‏آل خود را در شخص ملك ابن سعود مي‏يابد و به تفسير جنبه‏هايي از خلافت اسلامي مي‏پردازد. او ديدگاههايي را ارايه مي‏دهد كه نه تنها نمايانگر گرايش آشكارش بعنوان سخنگو و يكي از داعيان مسلك وهابيسم است، بلكه همان گونه كه PUINبدرستي بازشناخته است ويژگيهايي را در رابطه با وجهؤ اجتماعي و ارزيابي جهان‏بيني نسلهاي آيندؤ همكارانش يعني گروه طرفدارش در جنبش سلفيه10 روشن مي‏گرداند. از سوي ديگر بايستي روند پويايي جنبش سلفيه را در كشاكش ناسيوناليستي عرب و جنبشهاي نوين اسلامي جويا شد.11

موارد مورد بحث رشيد رضا متكي به يكي از حساس‏ترين موضوعات اختلاف شيعه و سني، يعني امر خلافت و ولايت است و در ديدگاه فلسفؤ سياسي تداومي را مي‏شناساند كه پيوسته در حال استمرار بوده است.

هر آينه چنانچه نتيجؤ بررسي‏هاي ارائه شده در كتاب رشيد رضا با موقعيت و خواستهاي وهابيون كه از آثار ابن تيميه متاثرند، هماهنگ گردد، آشكار خواهد شد كه اين كتاب آن گونه كه بر آن بود تا برخوردار از ارزشي باشد كه براي بدست آوردن آن مي‏كوشيده است، نيست. يعني اينكه عقايد جهان‏بيني نوين و جامعه‏شناسي مذهبي برخاسته از فرقؤ وهابيون را به اثبات برساند، ناموفق بوده است. عقايدي كه از تغيير جبهؤ رشيد رضا از جانبداري اوليه‏اش از هاشميان، اشراف مكه، به سوي وهابيون بويژه سعودي‏ها بدست مي‏آيد و ادعاي برقراري تفاهم همزيستي مسالمت‏آميز در بين ملتهاي مسلمان بويژه در مفهوم داعيؤ رهبري در تفاهم جهاني‏اش با ناكامي روبرو گرديده است.12

شايد اين دگرگوني سياسي رشيد رضا در اثر تشرف شريف حسين، حاكم مكه به شيعه توسط آيت اللّه محسن الامين(1371 ـ 1284 هجري قمري برابر با 1952 ـ 1867 ميلادي)13 بوده باشد. البته ملاحظات اپورتونيستي سياسي بيشتر بخاطر تمركز قدرت و يا بهره‏گيري از تمركز قدرت همانند رفتار رشيد رضا ردپايي بس عميق د رتاريخ سياسي اسلام دارد. مي‏توان به سياست ناصر خليفؤ عباسي (خلافت 622 ـ 575 هجري قمري برابر با 1225ـ 1179ميلادي) اشاره كرد كه صرف‏نظر از گرايش و وابسته بودنش به مذاهب رسمي اهل تسنن خود به روايت و نگارش كتب حديث مبادرت ورزيد و به تمام عالم اسلامي احكامي مبني بر پيروي از آن صادر كرد. وي حتي براي مصلحت سياسي خلافتش و "تكميل برنامؤ مردم فريبي" خود را به شيعه متمايل نشان داده بود.14