ابوطالب خدمتى ` مقدمه يكى از حياتى ترين اركان يك مديريت سالم و كارامد وجود يك نظام كامل و دقيق نظارت و بازرسى است. البته ضرورت وجود نظارت به معناى نداشتن اعتماد به كاركنان سازمان نبوده و سفارش به داشتن يك نظام قوى نظارتى نيز به معناى توصيه به نداشتن اعتماد به كاركنان نيست، بلكه بايد در يك عبارت كوتاه گفت: «اعتماد در سازمان خوب است، ولى نظارت لازم است.» و اين دو تصاد و منافاتى با هم ندارند; چرا كه نظارت، تنها جست و جو براى دست يابى به نقاط ضعف و كاستى هاى كاركنان سازمان نيست، بلكه در نظارت، هم بايد به دنبال نقاط قوّت و توانايى هاى افراد بود و هم به دنبال نقاط ضعف و كاستى هاى آنان; زيرا شناخت نقاط مثبت و استعدادها و توانايى هاى افراد نقش به سزايى در بالا بردن كارايى سازمان دارد و مديريت سازمان با توجه به توانايى هاى شناخته شده افراد، مى تواند تصميمات معقول و صحيح ترى در مورد كاركنان سازمان و نقش هاى سازمانى آن ها بگيرد. و اين، هم كارايى و موفقيت سازمان را به دنبال خواهد داشت و هم به رشد و تكامل و پيشرفت كاركنان سازمان كمك خواهد كرد.از آن جا كه دين مبين اسلام دينى كامل و جامع و پاسخ گوى تمام نيازهاى تكاملى انسان است. و هر آنچه تكامل و سعادت انسان در گرو آن باشد در آموزه هاى دينى يافت مى شود، در اين زمينه نيز دستوراتى دارد و مديران مسلمان را به داشتن يك نظام دقيق، جدّى و عادلانه نظارت و بازرسى سفارش مى كند; چراكه سلامت و موفقيت هر سازمانى وابسته به وجود نظام نظارتى دقيق در آن سازمان است.اين نوشتار در سه فصل تهيه شده كه فصل اول به بحث نظارت در مديريت پرداخته، در فصل دوم به اين مسأله اشاره شده كه نظارت بر عملكرد انسان ها يكى از سنّت هاى ثابت الهى است و خداوند متعال همواره ناظر اعمال انسان هاست و در فصل سوم نيز به برخى از دستورات پيامبر گرامى اسلام(ص) و ائمه هدى: اشاره شده است. در ادامه نيز نيم نگاهى به سيره عملىِ پيامبر گرامى اسلام(ص) و حضرت امير مومنان، على(ع) افكنده شده است.
نظارت در مديريت
يكى از ضرورت ها در موفقيت برنامه هاى سازمان ها وجود يك نظام دقيق نظارتى است. انجام فعاليت هاى سازمان همراه با موفقيت نخواهد بود، مگر آن كه نظارت و بازرسى هاى لازم نسبت به آن صورت گيرد.وجود يك نظم نظارتى در سازمان، مديريت را نسبت به نحوه تحقق هدف ها و انجام عمليات آگاه ساخته و او را قادر مى سازد كه پيگرى هاى لازم را انجام دهد.سازمان بدون داشتن يك نظام دقيق نظارت، نمى تواند به تمام اهداف مورد نظر خود دست يابد و از امكانات و منابع موجود، به نحو مؤثر و درست استفاده كند.اطمينان از اين كه اجراى برنامه و هدايت آن درست انجام مى شود و در صورت مشاهده انحراف، براى تصحيح آن اقدام لازم به عمل مى آيد، نيازمند يك نظام مؤثر و دقيق نظارتى است.بنابراين، يكى از وظايف اساسى مدير، نظارت و كنترل است كه البته اين وظيفه با ساير وظايف مدير رابطه تنگاتنگ دارد. در اين ميان، ارتباط نظارت و كنترل با برنامه ريزى بيش تر و روشن تر است; زيرا در صورت وجود نظارت و كنترل است كه برنامه ريز به صحت و درستى پيش بينى هاى خود پى مى برد. از سوى ديگر، نظارت نيز بدون وجود برنامه، مفهومى ندارد و كارى عبث و بيهوده خواهد بود.به دليل اين ارتباط تنگاتنگ ميان نظارت و برنامه ريزى است كه برخى از نويسندگان علم مديريت، نظارت و برنامه ريزى را به دو تيغه يك قيچى تشبيه كرده اند كه بدون هر يك از تيغه ها، قيچى قادر به كاركردن نيست و فايده اى نخواهد داشت.( )
تعريف «نظارت»
«نظارت» فعاليتى است كه «بايدها» را با «هست ها»، «مطلوب ها» را با «موجودها» و «پيش بينى ها» را با «عملكردها» مقايسه مى كند و نتيجه اين مقايسه، تصوير روشنى از تشابه يا تمايز بين اين دو گروه از عوامل خواهد بود كه در اختيار مديران سازمان ها قرار مى گيرد.تعاريف گوناگونى از نظارت و كنترل ارائه شده است كه در همه آن ها يك نقطه اشتراك وجود دارد و آن اين كه نظارت عبارت است از مقايسه بين آنچه هست و آنچه بايد باشد. عده اى از نويسندگان مديريت، «نظارت» را چنين تعريف مى كنند: «نظارت عبارت است از سنجش و اصلاح عملكرد براى به دست آوردن اين اطمينان كه هدف هاى سازمان و طرح هاى اجرايى آن با كاميابى به انجام رسيده است.»( )
لطفا منتظر باشید ...
