بعضى از اقسام هيجده گانه فوق بنابر مبانى مختلف در اينكه مرتد فطرى است يا مرتد ملى, متفاوت خواهد بود. بنابر آنچه در متن توسط استاد محترم پذيرفته شده, چهار صورت از صور فوق (مرتد فطرى) است, بقيه صور نيز پس از روشن شدن بعضى از مباحث معلوم مى شود كه مرتد ملى است يا كافر اصل, اين امر داير مدار آن است كه (اسلام حكمى) در صدق ارتداد كافى است يا نه؟ اگر در صدق ارتداد كافى است, آيا در صدق ارتداد فطرى نيز كفايت مى كند يا مرتد از اسلام حكمى, مرتد ملّى است؟(5) (عن ابى عبدالله(ع) قال: ما من مولود يولد الاّ على الفطرة فابواه اللّذان يهوّدانه و ينصّرانه و يمجسانه.)30 ظاهر اين حديث آن است كه هر انسانى بر فطرت توحيدى آفريده مى شود و اگر عوامل خارجى سبب گرايش انسان به شرك نشود, او راه توحيد را دنبال مى كند. عوامل خارجى مى تواند از زمان انعقاد نطفه در گرايش انسان به شرك مؤثر باشد, از همين رو ست كه حتى به پدر و مادر مسلمان در خصوص فرزند دار شدن از زمان انعقاد نطفه فرزند, آدابى را آموخته اند كه در تكوين شخصيت فرزند تأثير دارد.(6) (و من الغريب ما فى رسالة الجزايرى من ان المدار على الولادة لا الانعقاد و لعلّ منشأ الوهم, النصوص المزبورة المراد منها اصل الخلقة لاخصوص التولد المذكور فيها المبنى على غلبة اتحاد الولادة مع الانعقاد او على غلبة تولده بعد انعقاده فهو حينئذ ولد حال الانعقاد ولو مجازاً, و حينئذ فيكفى فى فطريته ذلك وان ارتدّ ابواه عند الولادة, كما انه لايكون فطرياً مع انعقاده منهما كافرين و ان اسلما عند الولادة.)31(7) (فصل فى الردّة: متى اظهر المرء الكفر باللّه او برسوله او الجحد بما يعمّ فرضه والعلم به من دينه كوجوب الصلوة او الزكوة او ما يجرى مجرى ذلك بعد اظهار التصديق به كان مرتدّاً.)32(فصل فى احكام الرّدة: الردّة اظهار شعار الكفر بعد الايمان بما يكون معه منكر نبوة النبى(ص) او بشئ من معلوم دينه كالصلوة والزكوة والزنا و شرب الخمر.)33(8) (الارتداد و هو الكفر بعد الاسلام والكفر يكون بنيّة و بقول كفر و فعل مكفّر, فالاول العزم على الكفر ولو فى وقت مترقب وفى حكمه التردّدفيه,, والثانى كنفى الصانع لفظاً او الرسل و تكذيب رسول و تحليل محرم بالاجماع كالزنا وعكسه كالنكاح ونفى وجوب مجمع عليه كركعة من الصلوات الخمس وعكسه كوجوب صلوة سادسة يوميّة والضابط انكار ما علم من الدين ضرورة, ولا فرق فى القول بين وقوعه عناداً او اعتقاداً او استهزاءً والثالث ما تعمّده استهزاء صريحاً بالدين او جحوداً كالقاء مصحف او بعضه فى قاذورة قصداً او سجودٍ لصنم.)34(9) قبل از محقق اردبيلى نيز از ظاهر عبارت يحيى بن سعيد در همين مطلب استفاده مى شود. وى مى گويد:(والمسلم و ولد بين المسلمين اذا ارتدّ فدمه مباح لكل من سمع ذلك منه ولايستتاب.)35در اين عبارت بر مسلمانى كه در جامعه اسلامى و در ميان مسلمانان به دنيا آمده باشد, در صورت ارتداد, احكام ارتداد را مترتب مى كند. قيد (ولد بين المسلمين) در كتب ديگر به چشم نمى خورد. در ضمن تعبير (مسلم بين مسلمين) در روايت مورد نظر مى تواند قرينه اى براى رواياتى باشد كه حاوى تعبير (ولد على الاسلام) است, اگر اين تعبير ناظر به اسلامى بودن جامعه و محيط تولد فرزند هم نباشد, تعبير فوق مى تواند قرينه و قيدى براى اين تعبير باشد.(10)(اذا كان احد ابويه نصرانياً اى وكان الآخر مسلماً و يدلّ على ان الولد ملحق بالاشرف.)36(11) (يعنى انما لايترك ان يتنصّر و يختار الشرك اذا كان احد ابويه نصرانياً دون الآخر فامّا اذا كانا جميعاً نصرانيين فلا يتعرض له, او المراد لايترك ان يختار الشرك اذا كان احد ابويه نصرانياً فكيف اذا كانا جميعاً مسلمين.)37(12) (المشهور عند الناس هو الذى لا يتمسك بشريعة ويقول بدوام الدهر والعرب تعبر عنه بقولهم ملحد و فى الحديث الزنادقة هم الدهرية الذين يقولون لا ربّ ولا جنّه ولا نار وفى المجمع الزنادقة قوم من المجوس يقال لهم الثنوية يقولون النور مبدء الخيرات و الظلمة مبدء الشرور.)38 احتمالات ديگرى نيز در معناى زنديق ذكر شده است. اين كلمه ظاهراً معرب كلمه اى فارسى است. مثلاً گفته اند معرب (زن دين) است, يعنى كسى كه زنش دين اوست. علامه حلى در تحريرالاحكام. مى گويد: (الزنديق من يظهر الايمان و يبطن الكفر) كسى كه ايمانش را آشكار و كفرش را پنهان كند. ولى اين تفسير با معناى لغوى اين واژه سازگار نيست.
لطفا منتظر باشید ...
