لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:3048
اَدَب، نام چند نشريه در سدة 4ق به زبانهاي فارسى، عربى و اردو در
سرزمينهاي اسلامى.
الف - در ايران:
. ادب، نشريه‌اي به زبان فارسى، به سردبيري ميرزامحمد صادق اميري، ملقب
به اديب الممالك فراهانى 277- 355ق. اين نشريه نخست در 316ق، در تبريز به
صورت هفتگى با نام جريدة ادب، و از شمارة دوم با حذف كلمة جريده با خط
نستعليق و چاپ سنگى به طبع مى‌رسيد، اما عملاً هر 0 روز يك بار انتشار
مى‌يافت. پس از نشر شمارة هفدهم، كوتاه زمانى كار آن متوقف شد، ولى پس از
پايه‌گذاري مدرسة لقمانيه كه مديري آن را اديب الممالك برعهده داشت، بار
ديگر انتشار آن با حمايت مالى آن مدرسه، از سر گرفته شد و در دو سال، 1
شمارة آن انتشار يافت آرين پور، /48؛ تربيت، 06؛ صدرهاشمى، /0 -1.
اديب الممالك در اوايل 318ق به قفقاز، و از آنجا به مشهد رفت و نشر ادب را
در آن شهر پى گرفت. نخستين شمارة اين دوره در رمضان 318 و پس از آن تا
سال به طور مرتب و به صورت هفتگى انتشار يافت. آخرين شمارة ادب در 8 شوال
320 در مشهد منتشر شد و با بازگشت اديب الممالك به تهران، ادارة اين نشريه
نيز به پايتخت انتقال يافت و نخستين شمارة آن در تهران در 7 رجب 321 انتشار
يافت. اديب الممالك دو سال در تهران به كار ادامه داد و در 323ق كه عازم
باكو شد، ادارة آن را به مجدالاسلام كرمانى سپرد. آخرين شمارة اين نشريه،
يعنى شمارة 89 در 4 ربيع‌الثانى 324 از چاپ خارج شد و با تبعيد مجدالاسلام
كرمانى به كلات، اين نشريه تعطيل شد محيط طباطبايى، 17؛ فرامرزي، ؛
دانشنامه .
ادب در سال نخست تنها به درج مطالب علمى مى‌پرداخت و از سال دوم اخبار و
تفسيرهاي سياسى نيز در آن به چاپ مى‌رسيد كه تأثير بسزايى در آگاهى
ايرانيان از اوضاع جهانى داشت سرداري نيا، 0.
. ادب، نشريه‌اي به زبان فارسى، به سرپرستى احمد روحى كرمانى كه به
صورت ماهانه و چاپ سنگى، در قطع خشتى در كرمان منتشر مى‌شد. نخستين شمارة
اين نشريه در اول ذيحجة 337 انتشار يافت و عطاء الملك روحى و دكتر عيسى خان
از نويسندگان آن بودند دانشنامه؛ نفيسى، 5.
. ادب، مجلة ماهانه‌اي به زبان فارسى كه در 338ق در تبريز به وسيلة دانش
آموزان مدرسة متوسطه انتشار مى‌يافت دانشنامه .
ب - در افغانستان: ادب، نشرية دانشكدة ادبيات دانشگاه كابل. اين مجلة ادبى،
تاريخى، علمى و فلسفى از 322 ش به عنوان ارگان دانشكدة ادبيات كابل به
صورت ادواري زير نظر هيأت تحريريه اعضاي هيأت علمى دانشگاه به زبان
فارسى دري منتشر مى‌شود.
ج - در پاكستان: . ادب، نشريه‌اي ماهانه به سردبيري مولوي مصطفى خان كه
در ژانوية 913 در پتياله تأسيس شد شاهجهان پوري، كتابيات...، 9. . ادب،
نشريه‌اي ماهانه كه در 969م در كراچى بنياد يافت محمود الحسن، /4. . ادب،
نشريه‌اي ماهانه به مديري عزيز احمد هاشمى كه در ژانوية 971 در راولپندي
آغاز به كار كرد شاهجهان پوري، پاكستان كى... ، /. . ادب لطيف، نشريه‌اي
ماهانه به زبان اردو كه در 935م به سرپرستى چودهري چوهدري نذير احمد در
لاهور شروع به كار كرد. اين نشريه نخست به سردبيري افتخار احمد چودهري و
پس از او احمد نديم قاسمى و چودهري بركت على و ميرزا اديب منتشر مى‌شد محمود
الحسن، نيز شاهجهان پوري، كتابيات، همانجاها. . ادب مشرق، نشريه‌اي ماهانه
كه در ژانوية 941 به سردبيري غريب نواز در لاهور بنياد يافت همانجا.
د - در كشورهاي عربى: . الادب، به سردبيري احمد فهمى در 896م در اسكندريه
پا گرفت طرازي، /20، 24. . الادب، به سردبيري فائز غسطين غصن در 910م در
شهر قيتولى از استان جزين لبنان نشر يافت همو، /0؛ داغر، 8، 07. . الادب،
نشريه‌اي هفتگى و فكاهى كه محمدباقر حلى امتياز آن را داشت. نخستين شمارة
آن در صفر 343 در بغداد نشر يافت و پس از آن دو شمارة ديگر منتشر شد و سرانجام
در 1 رجب 343 نشر آن متوقف گرديد حسنى، /09-10. . الادب، نشريه‌اي ماهانه
دربارة هنر و ادبيات كه زير نظر هيأت امناي «مدرسة هنر و زندگى» به سردبيري
امين الخولى در 956م در قاهره نشر يافت و كار آن در 966م با مرگ سردبيرش
پايان گرفت عبدالله،/3؛ نيز نك: الادب، . . الادب، نشريه‌اي به سردبيري
يوسف الخال كه در 962م در بيروت پاگرفت و تا 963م ادامه يافت داغر، 8 - 9،
44. . الادب الحى، نشريه‌اي ماهانه به سردبيري ابراهيم نصري كه در 937م
در قاهره آغاز به كار كرد عبدالله، همانجا. . الادب و التمثيل، نشريه‌اي
ماهانه به سردبيري ابراهيم رمزي و حسن محمد حسن كه در 916م در قاهره
بنياد يافت همانجا.
مآخذ: آرين پور، يحيى، از صبا تا نيما ، تهران، 351ش؛ الادب، مدرسة الفن و
الحياة، قاهره، 966م، س 1، شم -؛ تربيت، محمدعلى، دانشمندان آذربايجان ،
تهران، 314ش؛ حسنى، عبدالرزاق، تاريخ الصحافة العربية، صيدا، 971م؛ داغر،
يوسف اسعد، قاموس الصحافة اللبنانية، بيروت، 978م؛ دانشنامه ؛ سرداري نيا،
صمد، تاريخ روزنامه‌ها و مجله‌هاي آذربايجان، تهران، 360ش؛ شاهجهان پوري،
ابوسلمان، كتابيات پاكستان كى اخبارات و رسائل، اسلام آباد، 987م؛ همو،
پاكستان كى اردو اخبارات و رسائل، به كوشش عطش درانى، اسلام آباد، 985م؛
صدرهاشمى، محمد، تاريخ جرائد و مجلات ايران ، تهران، 363ش؛ طرازي، فيليپ،
تاريخ الصحافة العربية ، بيروت، 933م؛ عبدالله، محمود اسماعيل، فهرس
الدوريات العربية ، قاهره، 961م؛ فرامرزي، عبدالرحمان، زبان مطبوعات ، به
كوشش رحيم سعيدي، تهران، 349ش؛ محمود الحسن، پاكستان كى اردو اخبارات و
رسائل، به كوشش افضل حق قرشى، اسلام آباد، 985م؛ محيط طباطبايى، محمد،
تاريخ تحليلى مطبوعات ايران ، تهران، 366ش؛ نفيسى، محمود، « نگاهى به
روزنامه‌ها و مجلات ايران تا قبل از شهريور 320»، تحقيقات روزنامه نگاري ،
تهران، 347ش، س ، شم 0. محمد قاسم‌زاده
