8- قاضى عبد العزيز حلبى(ابن البراج) - فقهای نامدار شیعه نسخه متنی

8- قاضى عبد العزيز حلبى(ابن البراج)

(متوفى 481 ه.ق)

گفتار استاد:

«قاضى عبد العزيز حلبى معروف به «ابن البراج »شاگرد سيد مرتضى و شيخ طوسى است.از طرف شيخ طوسى به بلاد شام كه وطنش بود فرستاده شد.بيست سال در طرابلس شام، قاضى بود.در سال 481 درگذشته است.كتابهاى فقهى اوكه بيشتر نام برده مى شود،يكى بهنام «المهذب »است و ديگرى به نام «جواهر».» ⁽¹⁾

ابن براج و عصر زندگانى او:

شيخ ابو القاسم عبد العزيز بن نحرير بن عبد العزيز بن البراج،در مصر تولد يافت و در آن منطقه رشد و نما كرد.تحصيلات خود را ابتداء در زادگاه خويش،سپس دربغداد ادامه داد تا اينكه يكى از فقهاى نامدار و وجهه و اعتبار شيعه در عصر خويش گرديد.او از علم وسيع و اطلاعات شايسته در زمينه فقه و علوم اسلامى برخوردار بوده است و تاليفات فراوان او نشان دهنده اين وسعت اطلاعات و معلومات مى باشد.او درسال 429 ه.ق به جمع شاگردان علم الهدى پيوست

و يكى از خواص شاگردان او قرارگرفت و در محضر او از منزلت و رتبت به سزايى برخوردار شد تا اينكه سيد به رحمت ايزدى شتافت،او ملازمت شيخ الطائفه را داشت،تا اينكه نمايندگى شيخ را در حدودشام پذيرفت و خود يكى از مردان فقه و فقاهت معروف آن ديار گرديد.او از سوى جلال الملك در سال 438 قضاوت منطقه طرابلس را پذيرفت و در آنمنطقه به رتق وفتق امور مسلمين پرداخت.

گفتار ارباب تراجم در باب او:

صاحب ريحانة الادب درباره او گويد:«شيخ عبد العزيز بن براج شامى حلبى طرابلسى،مكنى به ابو القاسم،ملقب به قاضى،موصوف به عز الدين و عز المؤمنين،ازاكابر فقهاى اماميه اواخر قرن پنجم هجرت،از وجوه و اعيان ايشان و از تلامذه سيدمرتضى علم الهدى بود.ماهى هشت دينار(طلاى مسكوك هيجده نخود)از طرف سيدشهريه داشت.به جهت تلمذ و انسى كه با اوداشته است،او را خليفة المرتضى گفته اند.

ابن براج از اساتيد معظم خود،سيد مرتضى و ابو الفتح كراجكى روايت كرده است و ازراويان او شيخ عبد الجبار مفيد رازى است كه در ولايت رى،فقيه اماميه بوده است وجمعى از اكابر وقت نيز از او روايت مى كنند.قضاوت او در طرابلس بيست يا سى سال ادامه داشته،به همينجهت به لقب قاضى شهرت يافته است.» ⁽²⁾

صاحب معجم رجال الحديث،ضمن بازگويى سخن شيخ منتجب الدين رازى در الفهرست و بازشمارى كتابهاى او،سپس نقل نظر ابن شهر آشوب و اخيرا بازگويى نظر سيد مصطفى تفرشى در رجال خويش كه همه او را به عنوان آبروى شيعه و فقيه آنان ستوده اند،مطلبجديدى در مورد او ارائه نداده است. ⁽³⁾

تاليفات او:

او تاليفات متعدد و نوشته هاى پربارى در فروع فقهى دارد كه از آن ميان مى توان:

الجواهر-المعالم-المنهاج-الكامل-روضة النفس في احكامالعبادات-المقرب المهذب-الموجز-حسن التصريف-شرح جمل سيد مرتضى و...را نام برد.

1-جواهر الفقه:اين كتاب در چند مجلد به نام «جوامع الفقه »در ايران چاپ شده است و اخيرااز سوى كتابخانه آية الله العظمى مرعشى نجفى(ره)تجديد طبع گرديده است.

2-روضة النفس در احكام عبادات

3-شرحى بر جمل العلم و العمل علم الهدى(استاد خويش)

4-عماد المحتاج في مناسك الحج

5-الكامل

6-المعالم

7-المعتمد

8-المنهاج

9-الموجز ⁽⁴⁾

وفات او:

او پس از تلاش فراوان و مجاهدت خستگى ناپذير در راه تبليغ و اجراى احكام اسلام،شب جمعه 9 شعبان 481 ه.ق در هشتاد سالگى در طرابلس درگذشت و باشكوه و احترام لازممدفون گرديد.

رحمة الله عليه رحمة واسعه

1- آشنايى با علوم اسلامى،ص 297.

2- ريحانة الادب،ج 7،ص 408،چاپ اقبال تهران.

3- معجم رجال الحديث،ج 10،ص 38،تحت كد معرفى 6571.

4- روضات الجنات،ج 1،ص 575.