مصارف زكات‏<p /> - مجمع الرسائل نسخه متنی

مصارف زكات‏

______________________________________________________

الصفحة 498

(مسأله 1556): ملاك فقر اين است كه شخص مخارج ساليانه خود و عيالش را نداشته باشد، نه بالفعل و نه بالقوّة، مثل اينكه سرمايه‏اى دارد كه منافع آن را براى مخارج ساليانه خود قرار داده باشد و يا مثل نماء مستقلّات و يا كسب لايق به حال شخص، پس صاحبان درآمدهايى كه از كسب لايق خود قادر بر تحصيل مخارج ساليانه خود بدون عسر و حرج باشند، فقير و مسكين نيستند.

(مسأله 1557): اگر براى شخصى كسب مخارج منافى با واجبى مانند تحصيل اجتهاد و مقدّمات آن باشد، تلاش براى كسب مخارج لازم نيست و او فقير محسوب مى‏شود.

(مسأله 1558): اگر فردى خانه و كنيز و غلام و يا حيوان سوارى (1) داشته باشد كه به آنها نياز داشته و لايق او باشند، مانع گرفتن زكات نمى‏شود، بلكه ظاهر اين است كه هر چه براى شخص از آسياب و ظروف و فرش و كتب علمى و .. لازم باشد منافى فقر او نيست.

(مسأله 1559): اگر كسى سرمايه‏اى داشته باشد و با آن معامله بنمايد ولى سود آن كفايت مخارج او را نكند فقير است ولى اگر براى مخارجش كافى باشد ديگر فقير نيست، و حكم كسى كه كسب و يا صنعتى داشته باشد نيز چنين است.

(مسأله 1560): اگر كسى ادعاى فقر نمايد (2) و درستى و نادرستى ادعاى او معلوم باشد، مى‏توان عمل به متقضى حال او نمود ولى اگر براى مجهول باشد، حرفش قابل قبول است، چه قوى باشد چه ضعيف، چه تحصيل علم ممكن‏

_______________________________

(1) محمد باقر شيرازى: و وسيله نقليّه متعارف در هر زمان.

(2) محقق خراسانى- محمد باقر شيرازى: در قبول ادعاى فقر در صورت عدم مسبوقيت آن بدون بينه در جميع صور اشكال است.

______________________________________________________

الصفحة 499

باشد و چه نباشد، هر چند كه قبلا مالى داشته باشد و اكنون ادعاى از بين رفتن آنرا بنمايد، و ليكن در صورت اخير و بلكه در صورت قوى بودن و نيز در صورت امكان، احتياط (1) در استعلام حال شخص مدّعى تا حدّ ظن عرفى مى‏باشد، و احوط از آن در صورت آخر نيز اضافه كردن قسم است.

3- كسانى كه از جانب امام و يا مجتهد براى گرفتن زكات از مردم و جمع و ضبط و محاسبه و كتابت و حمل نمودن و امثال آن منصوب مى‏شوند هر چند خود آنها غنى باشند.

4- به جهت تأليف قلوب بعضى از كفّار (2) و تحريك آنها به شركت در جهاد همراه مسلمين و ظاهرا ثبوت حكم در زمان حضور امام (عليه السلام) است و در امّا در عصر غيبت اختلاف است.

5- غلامى كه نزد مولاى خود زير مشقّت و شدّت و آزار باشد كه مى‏توان او را از زكات خريدارى نموده و آزاد كرد و بلكه در صورتى كه ساير اصناف مستحقين زكات وجود نداشته باشند مطلقا مى‏توان از مال زكات بنده‏اى را خريد و آزاد كرد و حكم عبدى كه مكاتب باشد (طبق قرارداد آزاد شود) و از پرداخت تمام مقدار مكاتبه و يا بعض آن عاجز باشد نيز چنين است و مى‏توان قيمت آن را

_______________________________

(1) محمد كاظم طباطبائى- محمد باقر شيرازى: اين احتياط ترك نشود خصوصا در صورت مسبوق بودن او به غنى و بى‏نيازى، بلى با سابقه فقر نيازى به حصول ظنّ نيست.

(2) محمد كاظم طباطبائى: اختصاص حكم به كفار معلوم نيست بلكه ظاهر جريان حكم در بعض مسلمين نيز مى‏باشد و همچنين ظاهر عدم اختصاص به تأليف به جهت جهاد تنها است [1] و همچنين اقوى بقاء حكم در زمان غيبت نيز مى‏باشد.

_______________________________

[1] محمد باقر شيرازى: و تعميم آن براى دفاع و امثال آن.

______________________________________________________

الصفحة 500

از مال زكات پرداخت نمود.

(مسأله 1561): وقت نيّت اخراج زكات در صورت پنجم از مصارف زكات مقارن پرداخت قيمت است و نه زمان خواندن صيغه عتق، و ليكن دوام نيّت از زمان پرداخت قيمت تا زمان عتق لازم و معيّن است و اما عتق بدون خواندن صيغه حاصل نمى‏شود (1).

6- كسانى كه مقروض باشند و از پرداخت آن عاجز باشند هر چند وجهى براى تأمين مؤونه سال خود داشته باشند كه اگر اين وجه را به مصرف بدهى خود برسانند از تأمين قوت ساليانه خود عاجز مى‏شوند، و احوط تقديم دين و دادن زكات بعد از آن به افراد مذكور از سهم فقرا است هر چند اقرب آن است كه پيش از اداء دين از سهم فقرا به ايشان نيز مى‏توان داد به شرط آنكه آن وجه را در راه معصيت مصرف نكرده باشد.

7- مطلق خيرات مانند ساختن پل و مسجد و مدرسه براى طلّاب علوم دينى و تعمير هر يك از آنها و همچنين اعانت حجّاج و زوّار نيز از مال زكات جايز است به شرط آنكه عاجز باشند هر چند فقير نبوده و در غير از امر حجّ و زيارت غنى باشند.

8- اشخاصى كه در ولايت خود غنى باشند و در غربت نيازمند شوند به شرطى كه سفر آنها سفر معصيت نباشد و فردى هم وجود نداشته باشد كه از او قرض بگيرد و نيز قادر نباشد چيزى را كه در ولايت خود دارد بفروشد (2).

_______________________________

(1) محقق خراسانى: در انعتاق عبد مكاتب بعد از اداء مال المكاتبه از زكات ديگر نيازى به خواندن صيغه نيست و حكم عبدى كه از سهم فى الرقاب خريده شود على الاقوى نيز چنين است.

محمد باقر شيرازى: بنابر احتياط.

(2) محمد باقر شيرازى: و حاصل آنكه در حال حاضر شخص متمكّن از رفع ضرورت نباشد و خرج و مخارج سفر و مراجعت را نداشته باشد.

______________________________________________________

الصفحة 501