سوره‌ فاتحه‌ الكتاب‌ ; آيه 2 - تفسیر اطیب البیان نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

تفسیر اطیب البیان - نسخه متنی

سید عبد الحسین طیب اصفهانی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

سوره‌ فاتحه‌ الكتاب‌ ; آيه 2

متن عربي

الحمد لله رب العالمين

ترجمه فارسي

ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است. (2)

ترجمه انگليسي / English Translation

Praise be to God, the Cherisher and Sustainer of the world;

تفسير 1

(2)(الحمدلله ):حمد به معناي ستايش دربرابر عمل نيكوي اختياري است ،(به خلاف مدح كه به عمل ارادي و غير ارادي تعلق مي گيرد)و خداوند خبرداده است كه او آنچه راآفريده به اجبار و قهر قاهري خلق نكرده است (هو الواحدالقهار)،بلكه هرچه آفريده با علم و اختيار خلق نموده و همانا هرچيز را به نيكوترين وجه ممكن و متصور براي آن آفريده است (الذي احسن كل شيئي خلقه )،پس هيچ مخلوقي نيست جزآنكه به واسطه انتساب به خدا نيكووحسن است و هيچ حسن وزيبايي نيست مگر آنكه مخلوق او و منسوب به اوست ، پس خداوند هم دربرابر اسماء زيبايش و هم دربرابر افعال جميلش شايسته ستايش است ، و جنس حمد مخصوص خداست وهمه حمدازآن اوست .و او كه ذاتش منزه است به بنده اش ستايش خود راتعليم و تلقين مي كند كه چگونه حمدش گويد و چگونه سزاوار است ادب عبوديت را درمقام بندگي رعايت نمايد، براي آنكه حمدتوصيف است و خداي سبحان خودراازتوصيف واصفان منزه و برتردانسته است (سبحان الله عمايصفون )، و درغير چنين موردي خداي تعالي (وان من شيي ء الا يسبح بحمده )،همه جا حمدبندگان راباتسبيح قرين نموده است چون هيچ موجودي جزخدا احاطه به تمام افعال و اسماء و صفات جماليه او ندارد، زيرا آنچه را وصف كنند، به آن احاطه يافته اند و اورامحدودكرده اند وموصوف به وصف آنان محدود مي شود چون حال آنكه خدامحدودبه هيچ حدي نيست ،پس حمد ازجانب ماصحيح نمي شود جزآنكه قبلا اورامنزه ازتحديد و تقديرفهم هاي ناقص خود بنمائيم ، بنابراين خداوند خود به نيابت ازبندگان خالص و خاص خودش ، حمد آنان را حمد خود ووصف آنان را وصف خود قرار داده است ،همچنانكه ازرسولخدا(ص )نقل شده است (لا أحصي ثناءعليك انت كما اثنيت نفسك )پروردگارا من ستايش تو را نمي توانم بشمارم وبگويم ، تو آنگونه اي كه خود خويش را ستوده اي .(رب العا لمين ): (رب )آن مالكي ،است كه تدبير امر مملوك خويش مي كند،پس قيام و قوام عبد و زندگي و شئون وي متعلق به او است ، مثلا اجزاي انسان كه متعلق به خود اوست ازدست و پاو چشم و گوش و قدرت و قوت همه قائم به وجود انسان است و غير مستقل از او مي باشد و خداوند آزادي دخل وتصرف درآنها را به انسان بخشيده و براي او راهي را قرار داده كه او را به اختيارخويش قرار داده وارد بهشت مي كند.به همين صورت ،تمامي مخلوقات حقيقتاقوام به ذات الهي دارند و هرگزازاراده و مشيت او جدا نمي شوند(خداوند مالكيت حقيقي دارد نه اعتباري وقراردادي )و اين مالكيت الهي نسبت به عوالم هرگز جداشدني و باطل شدني نيست .واما(العالمين )جمع كلمه (عالم )به معني (آنچه ممكن است كه به آن علم يافت )مي باشد،كه معناي اين كلمه شامل تمامي موجودات مي شود،هم تك تك آنهاراميتوان عالم خواند و هم نوع آنها را مانند عالم جمادات ،عالم گياهان ،عالم حيوانات ، عالم انسانها و همچنين كواكب ، صنف هرنوعي را هم مي توان عالم خواند، مثل عالم عرب ، عالم عجم ، عالم انس ، عالم جن ،عالم ستارگان و خداوندپروردگار همه اين عوالم است .

تفسير 2

ا لحمد لله رب ا لعا لمين ستا يش مختص خد ا ئي ا ست كه پر و ر د گا ر جها نيان ا ست د ر ا غلب كتب تفا سير و د يبا چه ها و شر و حي كه بر كتب علمي نو شته شده د ر ا طر اف لفظ حمد و فرق آن با مدح و شكر و ا ينكه نقيض حمد,ذم و نقيض مدح, هجا, و نقيض شكر, كفر ان ا ست و ا ينكه نسبت بين آ نها عموم من و جه يا عموم و خصوص مطلق ا ست بحث و گفتگو كر ده ا ند و ا حتياج به بيان ند ا ر د و آ نچه متعلق نظر ما ست مو ا ر د ا ستعما ل آن د ر لسان آ يات و ا خبا ر ميبا شد. حمد ا طلاق ميشو د برذ ات مقدس
وا جب ا لو جو د كه سا حت قد سش از همه عيوب و نو ا قص منزه ا ست چنا نچه قبلاذ كر شد د ر شرح بسمله كه ا لله ا سم ا ست از بر ايذ ات مقدس مستجمع جميع كما لات و مبري از جميع عيوب و نوا قص و بر صفات كما ليه حق از علم و قد رت و عظمت و كبر يا ئي و غير ا ينها چنا نچه جميع ا ينها كما ل ا ست و سلبش نقص ا ست و منا فى با و جوب و جو د ا ست و بر ا فعا ل ا لهي از خلق و رزق و عطاء و منع و عفو و مغفرت و ر ضا و سخط و ثو اب و عقاب و غير ا ينها,ز ير ا همه آ نها از روي حكمت و مصلحت بوده و فعل قبيح و لغو از مقام مقد سش محا ل ا ست صا د ر شو د مثل ا ينكه د ر دعاء كميل بعد از كلمه و
اسعده عليذ لك ا لقضاء ميگو يد فلك ا لحمد علي فى جميعذ لك و بعضي تو هم كر ده ا ند كه ا ينجا جاي حمد نيست و تبد يل بلك ا لحجت كر ده ا ند و غير و ا جب ا لو جو د سر تا سر ممكنات, نه از جهت ذ ات و نه از حيث صفات و نه از جهت ا فعا ل لا يق حمد نيستند,ز ير ا جميع ممكنات از حيثذ ات فقر صرف و ا حتياج محض هستند و هر صفت و كما لي كه د ر آ نها يا فت شو د ا فا ضه از حق ا ست و د ر ا فعا ل هم ا ستقلا ل ند ا ر ند و با عا نت و يا ري حق ا نجام ميد هند و از ا ينجهت ا لف و لام ا لحمد ا لف و لام جنس ا ست و لام لله نيز لام ا ختصاص ميبا شد بنا بر ا ين حقيقت حمد بتمام ا نو اع آن مختص بو ا جب ا لو جو د مستجمع جميع كما لات كه مفا د كلمه ا لله ا ست خو ا هد بو د و ا گر از ا ين مر تبه تنز ل كنيم و بيك نوع عنا يت و مجازي بخو ا هيم حمد ر ا د ر ممكنات سر يان د هيم , مقام مقدس حضرت ر سا لت صلي ا لله عليه و آ له و سلم و خا ند ان نبوت سز ا و ا ر حمد ند و مقام محمو د كه د ر قر آن د ر با ره آن حضرتذ كر ميفر ما يد و من ا لليل فتهجد به نا فلت لك عسي ان يبعثك ر بك مقا ما محمو د ا و پا ره يي از شب ر ا بنا فله شب به پر د از ا ميد ا ست كه پر و ر د گا رت تر ا بمقام محمو د بر سا ند ا شا ره بهمين معني ا ست,ز ير ا هر فيضي بممكنات د ر د نيا و آ خرت ر سيده و مير سد تو سط ا ين خا نو ا ده بو ده و ا ينان علت غا ئي مو جو د ا تند و شفا عت كبري يكي از مصا د يق مقام محمو د ا ست و از همين جهت نام مبا رك آ نحضرت ا حمد, محمو د, محمد گر د يد رب بمعني مر بي و پر و ر د گا ر ا ست چونذ ات مقدس حق مر بي جميع مو جو د ات ا ست و تر بيت ا ينستكه هر چيز ير ا از مر تبه ا ستعد ا د و قا بليت بمقام فعليت ر سا نده و كما لات لا ئق با و بخشيده و آن بر د و نوع ا ست, تكو يني و تشر يعي: تر بيت تكو يني حق عبا رت از ا فا ضه و جو د بتمام ما هيات ممكنه از عا لم مجر د ات تا ما د يات و آ نها ر ا بو ا سطه ا سباب و مقد ما تيكه ب آ نها ا حتياج د ا ر ند از مر تبه قا بليت بمقام فعليت ر سا نيدن ا ست و تر بيت تشر يعي عبا رت از تكميل نفوس ا نسا ني بو ا سطه معا رف حقه و ملكات حسنه و ا عما ل صا لحه ا ست كه مو جب سعا دت و ر ستگا ري و نيل بفيو ضات ا خر وي و نعم هميشگي خو ا هد بو د و د ر تر بيت سه چيز لازم ا ست: ا و ل و جو د مر بي بكسر باء يعني تر بيت كننده, د وم قا بليت مر بي بفتح باء يعني تر بيت شده, سوم مصا دف نشدن با ا مو ري كه مر بي ر ا از قا بليت مي ا ند از د, مثل ا ينكه هسته خر ما يك كشا و رز ميخو ا هد كه آ نر ا بكا ر د و آب د ا ده محا فظت و مر ا قبت نما يد تا نخله خر ما شو د و قا بليت هم ميخو ا هد چه ا گر هسته فا سد و گند يده با شد نخله نخو ا هد شد و با يد آ فتي نيز د ر ا ين ا ثناء ب آن نر سد كه قا بليتش ر ا از بين ببر د و د ر جهان هستي مر بي حقيقي و رب علي ا لا ا طلاق تنهاذ ات مقدس با ري ا ست و غير ا و هر كه و هر چه هست ا سباب و معد ا تي هستند كه خد ا و ند آ نها ر ا بر اي تر بيت مو جو د ات و از مر تبه قا بليت بفعليت ر سا نيدن آ نها د ر ا ين عا لم مقر ر د ا شته ا ست, چه د ر تر بيت تكو يني ما نند پد ر ان و ما د ر ان و ز ا ر عين و كشا و رز ان و آ فتاب و ماه و هو ا و با ر ان و غير ا ينها چنا نچه ميفر ما يد ا فر ا يتم ما تمنونء ا نتم تخلقو نه ام نحن ا لخا لقون ا فر ا يتم ما تحر ثون ا ا نتم تز ر عو نه ام نحن ا لز ا ر عون و چه د ر تر بيت تشر يعي ما نند ا نبياء و ا و صياء و حكماء و د ا نشمند ان و غير ا ينها كه همه ا سباب و و سا ئط هستند ا نك لا تهدي من ا حببت و لكن ا لله يهدي من يشاء بنا بر ا ين ا طلاق رب بر غيرذ ات پر و ر د گا ر بنو عي از عنا يت و مجاز ا ست وذ ات مقدس حق د ر هر مو جو دي د ر ا ين عا لم, ا ستعد ا د و قا بليت تكا مل و تر بيت ر ا بو د يعت نها ده, و ا گر مو جو دي طر يق تكا مل ر ا نچيمو د و ا ستعد ا د خو د ر ا بفعليت نر سا نيد بو ا سطه تصا دف با مو ا نعي بو ده كه قا بليت ا و ر ا از بين بر ده و يا ما نع پيشر فت ا و شده ا ست مثلا د ر هسته خر ما قا بليت نخلت شدن هست و لي هر گاه د رز مين منا سب غرس نشو د و يا آب ب آن نر سد و يا گند يده و فا سد گر د د و يا د ر ا ثناء ر شد و نموش آ نر ا بكنند و يا ببر ند و يا بسوز ا نند ا لبته نخله نخو ا هد شد و همچنين كفا ر و معا ند ين كه طر يق هد ا يت ر ا نمي پيما يند نه از جهت ا ينستكه مر بي حقيقي نسبت ب آ نها كو تا هي نمو ده با شد يا ذ ا تا قا بل هد ا يت نبا شند بلكه بو ا سطه پير وي هو اي نفس و فر و ر فتن د ر شهو ات نفسا ني خو د ر ا از قا بليت ا ند ا خته ا ند و همينطو ر مجا نين و قا صر ين و مستضعفين نيز بعلل د ا خلي يا خا ر جي قا بليتذ ا تي خو د ر ا از د ست د ا ده ا ند و با لجمله د ر هر نوع تر بيتي تا سه ا مر فوق تحقق پيد ا نكند تر بيت و تكا مل محقق نخو ا هد شد د ر كتاب كا فى از حضرت صا دق عليه ا لسلام ر و ا يت كر ده كه فر مو د من قا ل يا رب يا رب عشر مر ات قيل له لبيك ما حا جتك? هر كه ده مر تبه بگو يد يا رب گفته شو د مر ا ا و ر ا لبيك, حا جت تو چيست? ا لعا لمين جمع عا لم بفتح لام ا ست و عا لم عبا رت از ما سوي ا لله ميبا شد و از ا ينجهت گفته ا ند كه ا گر گفته ميشد رب ا لعا لم شا مل جميع ما سوي ا لله ميگر د يد پس چر ا بصيغه جمع آ و ر د? و بعضي جو اب د ا ده ا ند كه بصيغه جمع آ و ر د تا فقط ذ وي ا لعقو ل ملا ئكه و جن و ا نس ر ا شا مل شو د و ا ين جو اب از جها تي تمام نيست:1- د ر محل خو د ثا بت و محقق ا ست بنص آ يات شر يفه و ا خبا ر متو ا تره بتو ا تر ا جما لي كه جميع مو جد د ات حتي حيو ا نات و نبا تات و جما د ات بهره از عقل و شعو ر د ا ر ند و بهمان ا ند ازه خد ا بلكه ا و لياء حق ر ا مي شنا سند و تسبيح و تحميد ا و ر ا مينما يند ما نند آ يه شر يفه ان من شيئي ا لا يسبح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحهم چيزي نيست مگر ا ينكه تسبيح و تحميد خد ا ر ا ميكند و لي شما تسبيح آ نها ر ا نمي فهميد و حمل كر دن تسبيح ر ا د ر ا ين آ يه بر تسبيح تكو يني يعني د لا لت كر دن و جود آ نها بر علم و قد رت و حكمت حق با جمله و لكن لا تفقهون تسبيحهم منا سبت ند ا ر د,ز ير ا هر صا حب شعو ري ا ين معني ر ا د رك ميكند و آ يه مبا ر كه و لله يسجد ما فى ا لسما و ات و ا لا رض آ نچه د ر
آ سما نها وز مين ا ست بر اي خد ا سجده و نها يت خضوع ر ا مينما يد و غير ا ينها از آ يات د يكر و ما نند
اخبا ري كه د ا ر د و لا يت ا ئمه ر ا بر تمام مو جو د ات عر ضه د ا شتند و ا خبا ري كه عرض حا جت مو جو د ات ر ا خد مت پيغمبر و ا مام متعرض ميشو د و ا خبا ري كه د ا ر د ما يري و ما لا يري د ر مصيبت حضرت ا بي عبد ا لله عليه ا لسلام گر يه كر د ند كه د ر محل خو د آ نها ر ا متذ كر خو ا هيم شد
2 - و جهي ند ا ر د كه ر بو بيت حضرت حق ر ا بذ وي ا لعقو ل ا ختصاص د هيم با ا ينكه لفظ عا لم شا مل جميع ما سوي ا لله ميبا شد3- بچه منا سبت مفر د شا مل جميع ما سوي ا لله, و جمع مختص بذ وي- ا لعقو ل با شد و تحقيق د ر جو اب ا ينستكه شا مل شدن ا لعا لم جميع ما سوي ا لله ر ا بو ا سطه ا لف و لام جنس ا ست از باب ا طلاق و مقد مات حكمت و ممكن ا ست ا طلاق به بعض مصا د يق چون ا طلاق جنس بر مصد اق حقيقت ا ست و ا ما شمو ل ا لعا لمين از باب و ضع ا ست چون جمع محلي با لف و لام با لا تفاق و ضع بر عموم شده و تحقيق ا ين مقام مر بو ط بعلم ا صو ل ا ست فضيلت حمد: د ر كا فى از مفضل روا يت ميكند كه گفت قلت لا بي- عبد ا لله عليه ا لسلام جعلت فد اك علمني د عاء جا معا فقا ل
ا حمد ا لله فا نه لا يبقي ا حد يصلي ا لا دعا لك يقو ل سمع ا لله لمن حمده بحضرت صا دق عليه
ا لسلام عرض كر دم فد اي تو شوم مر ا د عاي جا معي تعليم فر ماى, فر مو د بمن خد ا را حمد كن
بد رستيكه ا حدي نميما ند كه نماز بگز ا ر د جز ا ينكه د ر با ره تو د عا ميكند,ز يرا هر نماز گزا ري ميگو يد خد ا يا بشنو هر كسي كه حمد تر ا ميكند و نيز د ر كا في از محمد بن مر و ان ر و ا يت ميكند كه گفت قلت لا بي عبد- ا لله عليه ا لسلام اي ا لا عما ل ا حب ا لي ا لله عز و جل? فقا ل ان تحمده بحضرت صا دق عليه ا لسلام عرض كر دم كد ام كا ر ها محبوب تر ا ست نز د خد اي عز و جل؟ فر مو د ند حمد ا و ر ا بنما ئي و باز د ر كا في از حضرت صا دق عليه ا لسلام ر و ا يت كر ده كه فر مو د كل د عاء لا يكون قبله تحميد فهو ا بتر ا لحد يث هر د عا ئي كه پيش از آن حمد نمو دن خد ا نبا شد نا قص ا ست تا آ خر حد يث

/ 6486