واعتصموا بحبل الله جميعا ولا تفرقوا واذكروا نعمت الله عليكم ذ كنتم اعدا فالف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته خوانا وكنتم على شفا حفرهٍ من النار فانقذكم منها كذلك يبين الله لكم اياته لعلكم تهتدون
ترجمه فارسي
و همگى به ريسمان خدا ( قرآن و اسلام، و هرگونه وسيله وحدت)، چنگ زنيد ، و پراكنده نشويد! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به ياد آريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد، و او ميان دلهاى شما، الفت ايجاد كرد، و به بركت نعمت او، برادر شديد! و شما بر لب حفرهاى از آتش بوديد، خدا شما را از آن نجات داد; اين چنين، خداوند آيات خود را براى شما آشكار مىسازد; شايد پذيراى هدايت شويد. (103)
ترجمه انگليسي / English Translation
And hold fast, all together, by the rope which God (stretches out for you), and be not divided among yourselves; and remember with gratitude God's favour on you; for ye were enemies and He joined your hearts in love, so that by His Grace, ye became brethren; and ye were on the brink of the pit of Fire, and He saved you from it. Thus doth God make His Signs clear to you: That ye may be guided.
تفسير 1
(103)(واعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا):(و همگي به ريسمان الهي چنگ بزنيد و متفرق نشويد)، اعتصام به خدا و رسول كه در آيه قبل بيان شد،اعتصام به حبل الله است ، يعني آن رابط و واسطه اي كه بين عبد و رب قراردارد و آسمان را به زمين متصل مي كند و مي توان گفت ،حبل الله همان قرآن است و يا رسول خدا(ص )و يا ائمه و اما بازگشت همه آنها به يك چيز است ، وخداوندتمام افراد جامعه اسلامي را به اين وسيله به وحدت فرا مي خواند، چون قوام اسلام بر يگانگي جامعه و روابط برادري ايماني در بين آنان است ،(واذكروانعمت الله عليكم اذ كنتم اعداء فالف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخوانا):(وبياد آوريد نعمت خدا را بر خويش ، زماني كه با يكديگر دشمن بوديد و اوبين دلهايتان الفت برقرار كرد و در نتيجه نعمت خدا با يكديگر برادر شديد)،روش قرآن اين است كه تعاليم خود را با ذكر علل و اسباب بيان مي كند و مردم رابسوي خير و هدايت دعوت مي نمايد ، بدون اينكه آنها را وادار به تقليد كوركورانه بسازد و خدا مي داند كه منبع حقايق توحيد است و در عين حال آنها بايد تسليم خدا باشند و به حبل الله چنگ بزنند و از نعمت برادري و همبستگي قلوب بهره مند گردند، چون خدا مالك و عالم مطلق است ، لذا در اوامر او نبايد چون وچرا نمود، زيرا او عالم به مصالح بندگان خويش است ،(وكنتم علي شفاحفره من النار فانقذكم منها):(در حالي كه شما بر لبه پرتگاه آتش بوديد و او شما را از آن پرتگاه نجات داد)،مراد از (شفاحفره )يعني لبه پرتگاه و مراد از آتش اگر آتش آخرت باشد، معنا اين مي شود كه شما كافر بوديد و بين شما افتادن درآتش دوزخ بيش از يك قدم فاصله نبود و اگر مراد آتش جنگ باشد، يعني شما با هم دشمن بوده و دائما در حال جنگ و خونريزي بوديد، اما خدا بين شما الفت برقرار كردو شما را از آتش اختلاف و دشمني رهانيد،چون اساس آنها بر هواهاي نفساني وخود پرستي و مذلت بود و اينها انسان را به فناء و زوال و جنگ و سقوطمي كشاند،اما خدا شما را به حقيقت امنيت رسانيد كه تمام مال و جاه و ناموس وجان مردم را در بر گرفت و آنگاه شيريني نعمت و لذت سعادت را چشيديد،(كذلك يبين الله لكم اياته لعلكم تهتدون ):(اينچنين خدا نشانه هاي خود را به شمامي نماياند تا شايد هدايت شويد)، و اين آيات نوري هستند كه قلبها را نوراني مي كنند تا در مسير هدايت سريعتر گام بردارند.
تفسير 2
و چنگ بز نيد بر يسمان خد ا جميع شما ها مؤ منين و متفرق نشو يد و يا د كنيد نعمت خد ا و ند ر ا كه شما با يك د يگر عد ا وت ميو رز يد يد و د شمن يكد يگر بو د يد خد ا و ند ميان شما ا لفت و محبت ا ند ا خت د ر حا ليكه با يكد يگر بر ا د ر شد يد و بو د يد نز د يك پر تگاه آ تش خد ا و ند شما ر ا نجات بخشيد و بسعا دت ر سا نيد ا ين نحو خد ا و ند آ يات خو د ر ا بر اي شما ظا هر ميفر ما يد با شد كه هد ا يت شو يد. و ا عتصمو ا بحبل ا لله جميعا حبل ا لهي ر ا هيستكه ا نسان ر ا بخد ا نز د يك ميكند و مو جب قرب بر حمت حق ميشو د چه از عقا ئد حقه و چه از ا خلاق حميده و چه از ا عما ل صا لحه, و د ر بعضي ا خبا ر تفسير كر د ند حبل ا لله ر ا بقر آن, و د ر بسيا ري از ا خبا ر تفسير شده با مير ا لمؤ منين عليه ا لسلام كه حبل ا لله ا لمتين ا ست, و د ر بعضي از ا خبا ر با ئمه طا هر ين عليهم ا لسلام, و معلوم ا ست تمام ا ينها مصا د يق ا تم ا ست و نيز معلوم ا ست و لا يت ر وح ا يمان ا ست و بد ون و لا يت ا سلام جسد بي ر وح ا ست. و لفظ جميعا د لا لت د ا ر د بر ا تفاق كلمه كه يك د له و يك جهت د ر جميع ا مو ر د يني با هم با شيد و ا ختلاف نكنيد. و لا تفر قو ا و از پيغمبر ا كرم صلي ا لله عليه و آ له و سلن مر و يست كه فر مو د ستفرق ا متي علي ثلاث و سبعين فر قت كلها فى ا لنا ر ا لا و ا حده و طلوع تفر قه بعد از ر حلت حضرت ر سا لت بو ده د ر مو ضوع خلا فت و غر وب آن پس از ظهو ر حضرت بقيت ا لله عجل ا لله تعا لي فر جه ا ست. و اذ كر و ا نعمت ا لله عليكم ذ كر نعمت با د اء شكر نعمت ا ست, و مر ا تب شكر بسيا ر ا ست و يكي از مر ا تب آن صرف د ر آ نچه مقصو د و منظو ر ا لهي ا ست, و مر ا د از ا ين نعمت همان تا ليف قلوب ا ست و عدم ا ختلاف بقر ينه اذ كنتم ا عد اء و عد ا وت ا وس و خز رج و عد ا وت قبا ئل مشر كين با يكد يگر و ا هل مكه با ا هل مد ينه و خو نر يزي ها كه د ر ميا نه آ نها بو د. فا لف بين قلو بكم يكي از معجز ات بز رگ پيغمبر صلي ا لله عليه و آ له و سلم همين تا ليف قلوب بو د كه از تحت قد رت بشر خا رج بو د چنا نچه ميفر ما يد ا و ا نفقت ما فى ا لا رض جميعا ما ا لفت بين قلو بهم و لكن ا لله ا لف بينهم ا نفا ل آ يه64 فا صبحتم بنعمته ا خو ا نا ا صباح بمعني شب ر ا بر وز آ و ر دن ا ست كنا يه از ا ينكه از شب تا ر يك ظلما ني عنا د و خو نر يزي نجات و بصبح ر و شن محبت و ا لفت و و د ا د ر سيد ند و سبب آن نعمت و تفضل خد ا و ند و عنا يت پر و ر د گا ر بو د. و تعبير با خو ان بمعني بر ا د ري ا شا ره با ينستكه د يگر آ نر ا د ر عرض خو د مي بيند و تعبير نفر مو د بچد ر و فرز ند كه يكي بر يكي بر تري د ا شته با شد بر ا د ري بر ا بري ا ست چنا نچه ميفر ما يد ا نما ا لمؤ منون ا خوه حجر ات آ يه10. و د ر حد يث نبوي صلي ا لله عليه و آ له و سلم د ر و سا ئل از گنج كر ا جكي د ر باب حقوق مؤ من ميفر ما يد للمؤ من علي ا خيه ثلا ثون حقا تا آ نجا ئيكه ميفر ما يد يحب له ما يحب لنفسه و يكره له ما يكره لنفسه . و د ر حد يث د يگر ميفر ما يد ا لمؤ من ا خو ا لمؤ من چنا نچه د ين ر ا هم تعبير باخ كر ده ا ند ميفر ما يد ا خوك د ينك فا حتط لد ينك ما شئت فر ا ئد شيخ. و همين نحو كه بر ا د ر با عث قوت قلب و ظهر بر ا د ر قوت قلب و ظهر بر ا د ر ا ست مؤ منين هم با عث تقو يت يكد يگر با شند كه ا گر ا تفاق و ا تحا د و ا لفت و محبت د ا شته با شند هيچ قوه و نير و ئي نمي تو ا ند با آ نها مقا و مت كند و ا گر تفر قه و د و ئيت بين آ نها ا يجا د شد هر ضعيفي بر آ نها چيره خو ا هد شد. و كنتم علي شفا حفره من ا لنا ر ا گر بر خو ر د كنيد بز مان جا هليت كه د ستگاه شرك سر تا سر د نيا ر ا ا حا طه كر ده بو د, بت پر ستي, آ فتاب و ماه و ستا ره و آ تش و گا و ميچر ستيد ند و ا خلاق رذ يله از كبر و نخوت و حسد و عنا د و عصبيت و غير ا ينها د ر آ نها چه ا ند ازه ر سوخ كر ده بو د و ا عما ل قبيحه ازز نا و شرب و منهيات چه ر و ا جي د ا شت و خد ا و ند ببر كت د ين ا سلام تمام آ نها ر ا نا بو د فر مو د و تو حيد و ا خلاق فا ضله و ا عما ل حسنه ر ا د ر آ نها شا يع فر مو د. فا نقذ كم منها با د له و ا ضحه و معجز ات با هره و مو ا عظ شا فيه و بيا نات و ا فيه تمام كثا فات و پليد يها ر ا از بين بر د. كذ لك يبين ا لله لكم آ يا ته كه تمام و سا ئل هد ا يت ر ا بر اي شما از هر جهت فر ا هم فر مو ده. لعلكم تهتد ون تعبير بلعل نه بر اي تر د يد ا ست بلكه بر اي ا ينستكه ا ينهمه آ يات و معجز ات و تفضلات علت تا مه بر اي هد ا يت شما نيست بلكه ا تمام حجت ا ست و هد ا يت شما مشر و ط بيك شر ط ا ست از طرف شما و آن قا بليت محل ا ست و ا لا بر سيه د ل چه سو د خو ا ندن و عظ نر و د ميخ آ هنين بر سنگ بسيا ر مو ر د تعجب ا ست كه پا ره ئي از صحا به با مشا هده ا ين همه آ يات و بيا نات چه كر د ند بعد از ر حلت پيغمبر صلي ا لله عليه و آ له و سلم و چه ا ختلاف كلمه د ر ميان ا مت ا يجا د كر د ند كه تا د ا منه قيا مت د ا من گير همه شد.