فصل دوم: ويژگيهاي جمله قسم قرآن - سوگندهای قرآنی نسخه متنی

فصل دوم: ويژگيهاي جمله قسم قرآن

جمله قسم از سه عنصر اصلي«مقسم، مقسم به، مقسم له» تشكيل شده است. در قرآن كريم، آيات مشتمل بر قسم كه مقسم را نشان ميدهد، سه گونه است:

1ـ در برخي از آيات قسم، مقسم ـ (كسي كه قسم را ايراد مي‌كند) ـ «خداوند متعال است كه به ذات خويش و يا عمر و يا حيات شريف پيامبر(ص) و يا به مخلوقات با عظمتش كه هر كدام به نوبه خود ويژگيهاي خاصي دارند، سوگند ياد كرده است.

2ـ در برخي ديگر از آيات، سوگند از زبان بندگان خداوند اعم از: مومن، كافر و منافق بيان شده است.

3ـ بعضي ديگر از آيات، سوگندهايي از زبان«ابليس» را بيان كرده است.

نظر به گستردگي موضوعات اين سوگندها، فقط سوگندهاي دسته اول يعني سوگندهاي «خداوند» مورد بررسي قرار ميگيرد. همانگونه كه آورديم، به طور كلي، «خداوند» به همه چيز سوگنده ياد كرده است:

الف) سوگند به ذات خداوند

در يازده آيه از قرآن كريم، خداوند به ذاتش قسم يدكرده كه دو مورد آن با لفظ جلاله«الله» ، پنج مورد آن با كلمه «رب» و چهار مورد آن با «ما»ي موصوله آمده است.

ابن جوزي نوشته است:طخداوند سبحان به اموري قسم ياد كرده تا بر امور ديگري تأكيد نمايد؛ خداوند به نفس خويش كه موصوف به صفاتي است و به بعضي از مخلوقات با عظمتش قسم ياد كرده است.

مانند:«فورب السماء و الارض انه لحق؛پس سوگند به پروردگار آسمان و زمين كه واقعاً او حق است » (ذاريات/23) ، و يا مانند «فوربك لنسألنهم اجمعين، عماكانوايعملون؛ پس سوگند به پروردگارت كه از همه آنان خواهيم پرسيد، از آنچه انجام ميدادند»(حجر/93ـ92) [8] .

در مجموع سخن اينكه خداوند با قسم به ذات پاكش ـ كه بالاترين مرتبه مقسم است ـ يعقين و اطمينان حاصل از اين سوگند را نسبت به سوگندهاي ديگر بيشتر ساخته و از حجيت و قاطعيت بيشتري برخوردار نموده است.