شايعه سازى - شایعه در قرآن و روایات نسخه متنی

شايعه سازى

1) شايعه سازى گاهى بار سياسى ويژه‏اى دارد. چنانكه دولتهاى توطئه‏گر و سلطه جو عليه‏دولت‏ها و مردم انقلابى ديگر جوامع دست‏به شايعه و جنگ روانى مى‏زنند. 2) و گاهى هم باراخلاقى و اجتماعى دارد. چنانكه توسط بدخواهان، حسودان و كسانى كه داراى احساس‏حقارت‏اند عليه برجستگان جامعه انجام مى‏گيرد. 3) و گاهى نيز بار انتقام جويى دارد كه به‏مضمون «الغيبة جهد العاجز» صورت مى‏گيرد. ^[12]

قرآن كريم شايعه‏سازان را مستحق عذاب اليم دانسته و مى‏فرمايد:

«ان الذين يحبون ان تشيع الفاحشه فى الذين آمنوا لهم عذاب اليم فى الدنيا والآخرة والله‏يعلم و انتم لا تعلمون‏». ^[13]

آنان كه دوست دارند در جامعه اسلامى، كار منكرى را اشاعه (شهرت) دهند، در دنيا و آخرت‏به عذاب دردناك دچار خواهند شد و خدا از عاقبت‏سخت آنان باخبر است و شما از آن خبرنداريد.

ظاهر آيه اين نكته را در بر دارد كه عذاب اليم مربوط به اشاعه فحشا است گرچه تعميم آن را نمى‏توان از نظردور داشت زيرا تنقيح مناط حكم مى‏كند در اشاعه ساير منكرات نيز اين چنين باشد زيرا واژه فاحشه اختصاص به‏فحشا ندارد بلكه به همه گونه ناروا و منكرات، اطلاق مى‏شود. لذا اين واژه در حديث معروف نبوى در مقابل «خير»قرار گرفته است.

پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله فرمود:

«من سمع فاحشة فافشاها كان كمن اتاها و من سمع خيرا فافشاه كان كمن عمله‏».

كسى كه از عمل منكرى باخبر شود و آن را افشا كند، چنان است كه خود، آن را انجام داده‏است و كسى كه از كار نيك و شايسته‏اى مطلع گردد و آن را افشاء نمايد بسان كسى است كه آن راانجام داده است. ^[14]

پس مى‏توان گفت كه عذاب اليم در آيه 19 سوره نور، اختصاص به اشاعه فحشا نداشته و درهمه موارد اشاعه منكرات كاربرد دارد.

شايعه چيست؟ و شايعه‏گر كيست؟

آيا با يكبار نقل كردن خبرى نادرست، شايعه رخ مى‏نمايد؟ و صاحب آن را مى‏توان شايعه‏گر ويا عامل شايعه ناميد؟ طريحى در مجمع‏البحرين در ذيل ماده شيع ^[15] در تبيين آيه‏«ان الذين يحبون ان تشيع الفاحشة فى‏الذين آمنوا» ^[16]مى‏نويسد:

«اى يشيعونها عن قصد الاشاعة و محبة لها»مقصود از آيه، كسانى هستند كه خبرى را با تمايل قلبى به قصد شايع شدن بر زبان مى‏آورند. اوهمچنين به نقل حديثى از امام صادق‏عليه السلام مى‏پردازد كه فرمود:

من قال فى مؤمن ما رات عيناه و سمعت اذناه كان من الذين قال الله فيهم ان‏الذين يحبون ان تشيع الفاحشة.

كسى كه در باره انسان مؤمنى به قصد اشاعه فحشاء همراه با ميل قلبى خود ذكر عمل نارواى واقع‏شده‏اى را بر زبان آورد، حتى عمل منكرى كه با چشم خود آن را ديده و با گوش خود آن را شنيده‏است افشا كند از مصاديق آيه است.

شايعه در قرآن

قرآن از مساله افك ^[17]سخن به ميان آورده و عمل منافقان و ساده انديشان در جهت ترورشخصيت پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم را بازگو كرده و هشدارهاى لازم را ارايه داده است و در آيه 12 سوره نورمى‏خوانيم:

چرا هنگامى كه اين مساله (شايعه افك) را شنيديد، مردان و زنان باايمان نسبت‏به خود (وكسانى را كه همچون خود آنان‏اند) گمان خير نبردند؟! و نگفتند اين دروغى بزرگ است.

در ادامه اين آيه آمده است.

چرا شايعه‏گران چهار شاهد براى اثبات مدعاى خود ارائه ندادند چون نتوانستند از طريق چهارشاهد مدعاى خود را ثابت كنند در پيشگاه خدا در شمار دروغگويان‏اند. ^[18]

سپس پروردگار متعال مى‏فرمايد:

«ان الذين يحبون ان تشيع الفاحشة فى الذين آمنوا لهم عذاب اليم فى الدنياوالاخرة والله يعلم و انتم لا تعلمون‏». ^[19]

كسانى كه دوست دارند تا زشتى‏ها ميان مردم باايمان شايع شود، عذاب دردناكى براى آنان دردنيا و نيز آخرت مقرر شده است و خدا به رازهايى آگاهى دارد كه شما از آن‏ها بى‏اطلاعيد.