فرهنگ اعلام جغرافیایی ـ تاریخی در حدیث و سیره پیامبر (ص) نسخه متنی

است نماز خواند و سپس فرمود: «اين سجاسج⁽⁵¹⁾ وادى اى از وادى هاى بهشت است».

ـ محمدبن حاتم، از حزامى، از عبدالله بن موسى تيمى، از اسامة بن زيد، از معاذبن عبدالله بن حبيب، از جابربن اُسامه جهنى براى ما نقل كرد كه گفت: پيامبر(صلى الله عليه وآله) را با يارانش در بازار ديدم، از اصحابش پرسيدم: كجا مى رويد؟ گفتند: مى رويم براى قوم تو طرح مسجدى را خط كشى كنيم. من برگشتم. ديدم قومم ايستاده اند. گفتم: چه شده است؟ گفتند: رسول الله(صلى الله عليه وآله) طرح مسجدى را براى ما خط كشيد و در قبله آن چوبى را نصب كرد.

مسجدهاى ميان مدينه و مكه، واقع بر سر راهى كه رسول الله(صلى الله عليه وآله) از آن عبور مى كرد و به نام طريق الأنبيا معروف است «طريق» يا «درب».

1 ـ مسجد شجره: در ذوالحليفه واقع شده و آن ميقات مردم مدينه است و امروزه به نام «آبارعلى» معروف مى باشد. شجره موجود در آنجا مغيلانى بوده است.

2 ـ مسجد مُعَرَّس: در همين مسجد بود كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) هنگام بازگشت از مكه براى استراحت فرود آمد. اين مسجد نزديك مسجد ذوالحليفه است.

3 ـ مسجد شَرَف الروحاء: «روحاء».

4 ـ مسجد عِرق الظبيه: بعد از مكان پيشگفته واقع است «عرق الظبيه».

5 ـ مسجد مُنْصَرف (غزاله): در دهكده مسيجيد فعلى، در انتهاى وادى روحاء قرار دارد.

6 ـ مسجد رُويثه: در راه ميان مدينه و مكه است.

7 ـ مسجد ثنيّه ركوبه.

8 ـ مسجد اَثايه.

9 ـ مسجد عَرْج.

10 ـ مسجد مُنبجس: ميان مدينهو مكه است. مُنْبجس چشمه آبىاست.

11 ـ مسجد لحى جَمَل: به حرف لام.

12 ـ مسجد سُقيا: ميان مدينه و مكه است. «سقيا» .

13 ـ مسجد مدلجه تِعْهن.

14 ـ مسجد رماده.

15 ـ مسجد اَبواء: «ابواء».

16 ـ مسجد بَيْضه.

17 ـ مسجد عَقَبه هَرْشى: در هشت ميلى اَبواء واقع است.

18 ـ مسجد جُحفه.

19 ـ مسجد غدير خُمّ.

20 ـ مسجد طرف قُدَيد.

21 ـ مسجد حَرّه خُلَيص.

22 ـ مسجد مَرّ الظهران.

23 ـ مسجد سَرِف.

24 ـ مسجد تَنْعيم.

25 ـ مسجد ذى طُوى.

26 ـ مسجد دبّة المُسْتعجله.

27 ـ مسجد ذفران.

28 ـ مسجد صَفْراء.

29 ـ مسجد ثنيّه (گردنه) مَبْرك.

30 ـ مسجد بدر.

31 ـ مسجد عُشَيْره.

32 ـ مساجدى در فرع.

33 ـ مسجد ضيقه.

34 ـ مسجد مُقمِّل: در وسط وادى نقيع كه از مدينه تا آنجا دو روز راه است «مُقمِّل» .

مساجد واقع در راه خيبر:

35 ـ مسجد عصر.

36 ـ مسجد صهباء.

37 ـ مسجد شمران.

مساجد متفرقه:

38 ـ مسجد شجره در حديبيه.

39 ـ مسجد كديد.

40 ـ مسجد جعرانه.

41 ـ مسجد ليّه در منطقه طائف.

42 ـ مسجد طائف.

مساجد واقع در راه تبوك:

ـ مسجد تبوك: كه در مركز اين شهر قرار دارد.

ـ مسجد ثنيّه مِدران: واقع در نزديكى تبوك.

ـ مسجد ذات الزِّراب.

ـ مسجد اخضر: واقع در وادى اى در جنوب تبوك.

ـ مسجد ذات الخطمى و آلاء: كه دو گياه بيابانىِ معروف.

ـ مسجد كوكب و به قولى كواكب: واقع در بين تبوك و علا در راه غزوه (تبوك).

ـ مسجد شقّ تارا: «تارا».

ـ مسجد ذوالجيفه: واديى است كه به جزل مى ريزد.

ـ مسجد حَوْضى: واديى است كه به وادى القُرى، در نزديك علا مى ريزد.

ـ مسجد حجر: موطن قوم صالح بوده است.

ـ مسجد صَعيد: صدر وادى القرى است كه بين حجر و علا را، كه مسافت ميان آن دو 22 كيلومتر مى باشد، در بر گرفته است.

ـ مسجد وادى القُرى: مسجدى است كه اهالى علا در آن نماز مى خوانند.

ـ مسجد شقه بنى عُذْره: شقّه به معناى گذرگاه ميان دو رشته تپه شنى يا كوه.

ـ مسجد ذو المَرْوه: واقع در نزديك مصبّ وادى جزل.

ـ مسجد فيفاء يا فيفاء الفحلتين.

ـ مسجد ذو خُشُب: واقع در نزديك ذو المروه.

ـ مسجد الأقصى: همان مسجد قدس در فلسطين است كه در شب اسراء، پيامبر از مسجدالحرام به آنجا و از آن مسجد به معراج برده شد. قبه صخره در همين مسجد است. يكى از ديوارهاى مسجدالأقصى به نام ديوار براق خوانده مى شود; زيرا در شب اِسراء (معراج)، جبرئيل براق پيامبر(صلى الله عليه وآله) را به اين ديوار بست. نام كنعانى عربى قديم قدس «اورسليم» است كه يهوديان آن را به صورت «اورشليم» تحريف كرده اند. يكى ديگر از نامهاى آن «ايلياء» است. اين نام در دوره عمربن خطاب به قدس داده شد.

امروزه (1408 هـ .ق. / 1988م)، مسجدالأقصى وضعيت غم انگيزى دارد; چراكه دشمنان در سال 1968م ابتدا اين مسجد را به آتش كشيدند و سپس در زير آن به حفّارى پرداختند و ديوارهايش در آستانه ويرانى قرار گرفت... قبله نخستين مسلمانان اينك بى يار و ياور مانده و تنها كسى كه از آن دفاع مى كند، خداست و مردم آن سامان كه با سنگ و چوب، دشمنان مسلّح به توپ و تانك و تفنگ را از آن دور مى سازند.

دسامبر و ژانويه سال 1987 ـ 1988م، شهر قدس شاهد قيام توفنده اى شد كه سراسر ميهن فلسطين را فراگرفت و هدف از آن بيرون راندن دشمنان بود. سربازان يهود مسلمانان را از خواندن نماز در اين مسجد و ديگر مساجد منعمى كردند. صداى اعتراض عربهاى مسلمان در خارج از مرزها بلند شد و از شوراى امنيت و سازمان ملل مى خواستند كه فلسطينيان را در اين رنج و محنتى كه با آن دست به گريبانند، يارى رسانند... اما چه راست گفته است آن فرزند فلسطين كه:

«دو هزار خمپاره سخن، با يك خمپاره از آهن برابرى نمى كند!»

اگر عربها و مسلمانانِ خارج از مرزهاى فلسطين، با شعارِ شهادت در راه خدا، براى نجات سرزمين اسلام از دست دشمنان، با سنگ و چوپ يورش آورند، بى گمان ناوشكن هاى دشمن هم نمى تواند جلوگير آنها شود و پيشروى شان را متوقف سازد. ... اما هنوز زمان اين كار نرسيده و به خواست خدا، به زودى فرا خواهد رسيد.

مسجد الحرام : در مكه است و قبله مسلمانان، كعبه، در آن جاى دارد. نخستين كسى كه پيرامون مسجدالحرام ديوار كشيد عمربن خطاب بود زيرا درآن زمان خانه هاى مردم به كعبه چسبيده بود. عمر آنها را خريدارى كرد و به صحن مسجد افزود.

مسجد شجره : در بالاى مكه است. اين غير از مسجد شجره اى است كه در ذو الحليفه، در مدينه، قرار دارد و قبلاً درباره اش سخن گفتيم.

مسجد صادره : مسجدى است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)در زمان غزوه تبوك آن را در صدر وادى نخب بنا كرد. آن حضرت در اين محل فرود آمده بود.

مسجد فضيخ : فضيخ در لغت به معناى شراب خرماست. اين مسجد يكى از مسجدهاى مدينه است. زمانى كه آيه تحريم شراب نازل شد، ابو ايوب انصارى با جمعى از انصار در اين مسجد بود. آنان با شنيدن اين آيه شرابهاى خود را بر زمين ريختند. «مساجد مدينه».

مسجد كوثر : مسجدى است در مِنا كه به گفته برخى، سوره كوثر در اين مكان بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) نازل شد. اين مسجد در توسعه هايى كه داده شده، ويران گرديد.