شوهردارى: - سیره عملی اهلبیت(ع): حضرت فاطمه زهرا(س) نسخه متنی

خدايا اين دو از منند و من از آن دو هستم، خدايا همان گونه كه پليدى را از من دور نموده اى از اين دو دور گردان و به خوبى پاكيزه شان فرما.

«قوما الى بيتكما جمع الله بينكما و بارك فى سيركما واصلح بالكما» [ احقاق الحق ج 1، ص 416. ] برخيزيد به سوى خانه تان خدا شما را به هم الفت دهد و در زندگى بركت عنايت نمايد و مشكلات شما را اصلاح كند.

بهر حال مراسم خداحافظى انجام گرفت سپس رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم روى به زنان فرمود: عروس و داماد را با شور و شادى به حجله ببريد ولى چيزى نگوئيد كه خدا ناراضى گردد.

زنان پيغمبر با شور و شادى، الله اكبر گويان، فاطمه و على عليه السلام را تا حجله ى عروسى مشايعت نمودند و هر كدام اشعارى را زمزمه مى كردند كه از جمله حفصه مى خواند كه:

ترجمه:

فاطمه بهترين زنان بشر آن دخترى كه رويش چون قرص ماه درخشندگى دارد.

خدايت بر همگان برترى داد به فضيلت آن كس كه به آيات قرآنى او را مخصوص گردانيد.

خداى تعالى تو را به ازدواج جوانى فاصل درآورد و منظورم همان على است كه بهترين مردان است.

اى زنان در ركاب فاطمه به راه افتيد كه به راستى او عروسى بزرگوار و دختر شخصيت بزرگى است. و ام سلمه نيز اشعارى در مراسم عروسى فاطمه عليهاالسلام سرود كه:

[ بحار الانوار ج 43، ص 63. ] ترجمه:

اى زنان پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و نزديكان من به كمك خدا حركت كنيد و در همه حال او را سپاسگزاى كنيد.

نعمت پروردگار را به ياد آريد كه ناراحتيها و آفات را از ما دور كرد. و براستى ما را پس از گرفتارى در ظلمت كفر به نور اسلام هدايت فرمود و پروردگار آسمانها والا و برزگمان گردانيد.

با بهترين زنان جهان حركت كنيد كه عمه و خاله ها به فدايش.

اى دختر آن كسى كه پروردگار برتر، او را به وسيله ى وحى و رسالتهاى خويش بر ديگران برترى داد؟

شوهردارى:

«قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم: حق الرجل على المراه اناره السراج واصلاح الطعام وان تستقبله عند باب بيتها فترحب به و ان لاتمنعه نفسها الا من عله». [ مكارم الاخلاق ص 246. ] حق مرد بر زن آنست كه زن چراغ را براى شوهر روشن كند، غذاى مناسب برايش طبخ نمايد و از درب خانه، شوهر را استقبال نموده و به او خوشامد بگويد و در هنگام تقاضاى او مگر در مواقعى كه عذر شرعى دارد امتناع نورزد.

محيط زناشوئى آن وقت براى زن و شوهر محل آرامش و سكون است كه هر كدام بنوبه ى خود به وظايف شرعى و اخلاقى خويش عمل كنند و اگر در اين جزوه فقط به حقوق شوهر و مسئله، شوهردارى اشاره مى شود از اين جهت است كه بحث منحصرا در زمينه ى بانوان مكرمه و مقتدايشان فاطمه ى زهرا عليهاالسلام است. علاقمندان براى اطلاعات بيشتر نسبت به حقوق متقابل زن و شوهر مى توانند به كتاب «خانواده در مكتب قرآن و اهل بيت عليهم السلام» كه توسط انجمن اولياء و مربيان بچاپ رسيده مراجعه فرمايند.

دامنه ى حقوق شوهر و يا به تعبير ديگر وظايف زن در قبال شوهر بر اساس قواعد و ضابطه هاى اسلامى عبارت است از تمكين در مضاجعت، اطاعت و فرمانبردارى در چارچوب ضوابط شرعى نه بر پايه هوسهاى شوهر، حفظ عفت و پاكى خود، آرايش و آراستن خود فقط براى شوهر، مديريت در محيط خانه خوش روئى و ترك تند خوئى و غيره.

بى ترديد اگر در بعضى خانواده ها ديو نزاع و جنگ با قيافه ى وحشتناكش حاكم است عواملى دارد كه از جمله آنست كه بانوان رسالت و مسئوليتى كه بر عهده دارند بخوبى انجام نمى دهند.

از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم درباره ى مراعات نكردن بعضى از حقوق شوهر نقل شده كه:

نهى ان تخرج المراه من بيتها بغير اذن زوجها فان خرجت لعلها كل ملك فى السماء و كل شيى تمر عليه من الجن والانس حتى ترجع الى بيتها، و نهى ان تتزين لغير زوجها فان فعلت كان حقا على الله ان يحرقها بالنار» [و سائل الشيعه ج 7 ص 115. ] نهى فرمود كه زن بدون اجازه ى شوهر از خانه خارج شود و اگر خارج شد تا وقتى كه مراجعت نمايد تمام ملائكه در آسمان و بر هر كه از جن و انسان عبور كند بر او لعنت مى فرستند. و نيز نهى فرمودند كه زن براى غير شوهرش خود را آرايش كند و اگر چنين كرد بر خداست كه او را به آتش بسوزاند.

آرى زن شايسته ى مسلمان اگر مى خواهد پيرو راستين مكتب فاطمه عليهاالسلام باشد بايد همه ى مسائل و نكاتى را كه جزء وظايف او به حساب مى آيد با دقت انجام دهد. زن عاقله همواره مونس شوهر و مصاحب و همدم با وفائى براى او خواهد بود.

امام صادق عليه السلام مى فرمايد يكى از خانمهاى مسلفمان به محضر رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم شرفياب شد و عرض كرد كه: ماحق الرجل على المراه؟

حق شوهر بر همسرش چيست؟

رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند: روزه هاى مستحبى را بدون اجازه ى او نگيرد، هرگاه خواست از خانه بيرون رود با اجازه ى شوهر باشد، با بهترين عطرها خود را براى او خوشبو كند، تميزترين و بهترين لباسش را براى او بپوشد، و خود را بأحسن وجه بخاطر او زينت كند و بالاخره تعرض نفسها عليه غدوه و عشيه» شب و روز خود را در اختيار شوهرش بگذارد. [ فروع كافى ج 5، ص 508. ] خلاصه آنكه زن شايسته در همه حال همراه شوهر است، با دار و ندارش مى سازد، غيرتمندى او را تحمل مى كند، آبروى او و خود را حفظ مى نمايد. با چهره ى درهم و عبوس با او برخورد نمى كند و سختيهاى زندگى را براى رضاى خداوند تبارك و تعالى به جان مى خرد چون خوب مى داند كه اگر جهاد در ميدان كارزار براى او تعيين نشده جهاد وى طبق بيان معصوم عليه السلام «حسن التبعل» يعنى خوب شوهردارى است.

شوهردارى فاطمه:

فاطمه ى زهرا عليهاالسلام از خانه ى نبوت به خانه ى ولايت قدم گذارد و طبعا در اين خانه وظايف و مسئوليتش سنگين تر شد. حضرت او عملا به تمامى زنان اسلام درس شوهردارى، خانه دارى و بچه دارى را آموخت. زوج جوان يعنى على بن ابيطالب عليه السلام در سن بيست و يك سال و فاطمه در سن نه سال و سه ماه در تاريخ اول يا ششم ذى الحجه سال دوم يا سوم هجرى زندگى جديد خود را آغاز كردند. [ بحار ج 43 ص 7: مناقب ج 3، ص 349. ] در تمام تاريخ خانه اى را سراغ نداريد كه دو عضو اساسى آن خانه يعنى زن و شوهر هر دو معصوم و داراى مرتبه ولايت و در كمالات معنوى انسان كامل باشند.

خانه ى على و فاطمه عليهماالسلام كانون صفا و مهر است، زن و شوهر در نهايت صداقت در اداره ى زندگى هم دل و همكار يكديگرند، رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم از همان روزهاى نخستين زندگى كارها را تقسيم كرد و فرمود كار بيرون خانه با على بن ابيطالب عليه السلام و كارهاى داخل خانه با فاطمه عليهاالسلام.

«فقالت فاطمه: «فلا يعلم ما داخلنى من السرور الا الله باكفائى رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم تحمل رقاب الرجال» [ بحار ج 43، ص 81. ] فاطمه عليهاالسلام مى فرمايد: خدا مى داند كه من چقدر از اين مطلب خوشحال شدم كه كارهاى خارج خانه به عهده ى من نيفتاد تا مجبور شوم با مردها برخورد داشته باشم!

حضرت زهرا عليهاالسلام تمام تلاش خود را براى زندگى سالم و مورد رضاى شوهر انجام مى داد تا حدى كه على عليه السلام در توضيح شرح حال اوضاع خانه اش به يكى از اصحاب فرمود:

«الا احدثك عنى و عن فاطمه» آيا مى خواهى از وضع خودم و فاطمه براى تو تعريف كنم؟ حضرت فاطمه عليهاالسلام آنقدر در خانه ام آب آورد كه آثار مشك بر بدنش ديده مى شد. آنقدر آسيا مى كرد، كه دستهايش تاول مى زد. آنقدر در نطافت و تميز كردن و روفتن خانه و پختن نان و غذا زحمت مى كشيد كه لباسهايش كثيف مى شد. بدين جهت كار بر او سخت شد. گفتم خوب است خدمت پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم بررسى و جريان را برايش بيان كنى شايد خادمى برايت تهيه كند تا در امور خانه دارى به تو كمك كند.

فاطمه عليهاالسلام خدمت رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم رسيد. ديد با گروهى از اصحاب صحبت مى كند خجالت كشيد حاجتش را اظهار كند بدون عرض حاجت به خانه برگشت. پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم احساس كرد كه فاطمه حاجتى داشته، لذا بامداد روز بعد به منزل ما تشريف آورد سلام كرد، پاسخ داديم، داخل خانه شد و نزد ما نشست فرمود:

«يا فاطمه: ما كانت حاجتك امس عند محمد؟» فاطمه جان: ديشب به چه منظور به نزد ما آمدى؟ فاطمه عليهاالسلام خجالت كشيد حاجتش را بگويد، من عرض كردم: يا رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فاطمه آنقدر آب آورده كه بند مشك در سينه اش اثر گذاشته، آنقدر آسيا گردانيده كه دستهايش آبله كرده، آنقدر در نظافت خانه كوشيده كه لباسهايش گرد آلوده و كثيف شده من گفتم: خدمت شما برسد شايد خادم و كمك كارى به وى عطا كنى.

رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «افلا اعلمكما ما هو خير لكما من الخادم» مى خواهيد به شما عملى را تعليم كنم كه از خادم بهتر باشد؟ و قتى خواستى بخوابى سى و سه مرتبه بگو: سبحان الله، سى و سه مرتبه بگو: الحمدلله، سى و سه مرتبه بگو: الله اكبر.

در اين بين فاطمه عليهاالسلام سر را بلند كرد سه مرتبه گفت: «رضيت عن الله و رسوله» [ بحار ج 43، ص 82. ] راضى به رضاى خدا و رسول او هستم.

در حديث ديگر جابربن عبدالله انصارى عليه الرحمه چنين نقل مى كند كه: رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فاطمه را ديد كه لباس كم ارزشى پوشيده و با دستش آسيا مى كند و بچه اش را در دامن نهاده شير مى دهد. از ديدن اين منظره اشكش جارى شد و فرمود: دختر عزيزم سختى و مرارت دنيا را بچش تا به شيرينى نعمتهاى آخرت نائل گردى.

عرض كرد: يا رسول الله، خدا را بر نعمتهايش سپاس مى گويم. آنگاه اين آيه نازل شد. «ولسوف يعطيك ربك فترضى» [ بحار ج 43، ص 86. ] (سوره ى الضحى آيه 5) خدا در قيامت آنقدر به تو عطا مى كند كه راضى شود.

يك روز بلال از وقت معمول ديرتر به نماز صبح حاضر شد. رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم علت ديرآمدن را پرسيد. عرض كرد وقتى به مسجد مى آمدم از منزل فاطمه عليهاالسلام عبور كردم ديدم مشغول آسيا كردن است و بچه اش گريه مى كند. عرض كردم: اى دختر پيغمبر يكى از كارهايت را به من واگذار كن. تا شما را كمك كنم. فرمود: بچه دارى از من بهتر ساخته است اگر ميل دارى در آسيا گرداندن كمك كن من آسيا كردن را به عهده گرفتم از اين جهت ديرتر به مسجد آمدم. پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

«رحمتها رحمك الله» [ بحار ج 43، ص 86 ] به فاطمه ترحم كردى خدا به تو ترحم كند.

حضرت زهرا عليهاالسلام در آن خانه ى محقر همه مشكلات و سختيها را تحمل كرد تا خانه را آسايشگاه و محل آرامش همسر بزرگوارش قرار دهد و به همين علت بود كه هر وقت اميرالمؤمنين على عليه السلام از ميدان مبارزات و برخورد با حوادث و مسائل خارج منزل خسته مى شد به محل امن خويش پناه مى برد تا تجديد نيرو كند و خودش را براى كار انجام وظايف آماده سازد.

چندين بار اتفاق افتاد كه اميرالمؤمنين على عليه السلام از ميدان نبرد با بدن خونين و مجروح به خانه آمد و همسر مهربانش در نهايت لطف و صميميت زخمهاى تنش را پانسمان كرد، لباسهاى خون آلود رزمش را شست. زهراى اطهر عليهاالسلام غير از لباسهاى شوهر گاهى لباساى خون آلود پدرش را نيز شستشو مى داد.

در روايت است كه:

فلما انتهى رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم ناول سيفه ابنته فاطمه فقال اغسلى عن هذا دمه يا بنيه و ناولها على ابن ابيطالب سيفه فقال و هذا ايضا، فاغسلى عنه دمه» [ سيره ابن هشام ج 3، ص 106. ] هنگامى كه رسول الله از جنگ احد برگشت شمشيرش را به فاطمه عليهاالسلام داد و فرمود: خونهايش را بشوى و على بن ابيطالب عليه السلام نيز شمشيرش را به فاطمه داد و فرمود: خونهايش را بشوى. آرى فاطمه عليهاالسلام هرگز كار خلاف انجام نداد و هيچوقت كارى نكرد كه باعث غضب شوهر شود. در اين باره شخص مولا عليه السلام مى فرمايد:

به خدا قسم بعد از ازدواج با فاطمه عليهاالسلام تا هنگام مرگ او هرگز كارى نكردم كه فاطمه غضبناك شود و فاطمه هم هيچگاه مرا خشمناك ننمود و از دستوراتم سرپيچى نكرد «ولقد كنت انظر اليها فتنجلى عنى الغموم والاحزان بنظرتى اليها» [ مناقب خوارزمى ص 256. ] و هرگاه به خانه مى آمدم و به زهرا عليهاالسلام نگاه مى كردم تمام غم و غصه هايم برطرف مى شد.

تعليم و تربيت فرزند:

اگر بگوئيم كه تعليم و تربيت فرزند از همان زمان باردارى مادر شروع مى شود سخن بيهوده اى نيست چرا كه همه ى وجود بچه از عصاره ى جسم و جان مادر رشد و نمو مى كند و روايتى كه در گذشته بدان اشاره رفت يعنى السعيد سعيد فى بطن امه والشقى شقى فى بطن امه خود مؤيد اين مطلب است. يكى از وظايف سنگين و مهم زن موضوع بچه دارى و تربيت اولاد است كه بدون شك اگر اين مسؤليت خطير را درست انجام دهد بالاترين أجر و پاداش را خواهد برد.

تربيت اولاد بايد در محيط سالم و دور از هوسبازيها انجام گيرد. مادر كه در اين زمينه نقش اول را ايفاء ميكند بايد توجه داشته باشد چه در دوران باردارى و چه مواقع شير دادن فرزند حتما غذايش پاك و سالم باشد در هر مجلسى شركت نكند، سعى كند از شير خود به او بدهد، پستان نجس به دهان او نگذارد و حتى فكر و روحيات خود را از خطرها و آلودگى ها دور سازد، زيرا كه اعمال و افكار او دخالت مستقيم در سرنوشت فرزند دارند.

اشار به مسئله شير دادن شد، گفتن اين نكته لازم است كه هيچ نوع غذاها در ماههاى نخست كودك بهتر او شير مادر نيست.

على عليه السلام فرمود: «ما من لبن رضع به الصبى اعظم بركه من لبن امه» [و افى ح 3، ص 207. ] هيچ شيرى براى بچه ى شير خواره ارزشمندتر از شير مادر نيست. بعضى از زنان خودخواه كه بدون هيچ عذر و بهانه اى نوزاد عزيز خود را از شير مى گيرند، يا خبر از فساد عمل زشت خود ندارند و يا آنكه مى دانند و آگاهانه تيشه به ريشه ساختمان وجود فرزند خويش مى زنند!

مادر ضمن آنكه خود در بسيارى از امور خانه رئيس و سرپرست است ، در اغلب موارد قائم مقام پدر بخصوص در امر تعليم و تربيت فرزندان نيز هست و آنهم به اين جهت است كه اكثر پدران به علت گرفتاريهاى بيرون خانه وقتى برايشان باقى نمى ماند كه به وضع فرزندانشان برسند.

خلاصه آنكه مادر بايد محيط خانه را محل امنى براى رشد همه جانبه ى ابعاد وجودى كودك كند و اين جز در سايه ى همت عالى والدين و بخصوص مادر ميسر نيست.

حضرت فاطمه و فرزندان:

زهراى اطهر عليهاالسلام داراى پنج فرزند: حسن، حسين، زينب، ام كلثوم و محسن عليهم السلام. فرزند پنجم ايشان كه محسن نام داشت با سكوت جبت و ضربه ى طاغوت به شهادت رسيد.

اگر چه فرزندان آن حضرت از افراد عادى نبودند و هر كدام از بدو تولد و بلكه در شكم مادر صاحب مقامات و كمالات بودند در عين حال فاطمه عليهاالسلام در مقام تعليم و تربيت آنها بود و نهايت مراقبت را نسبت به آنها مبذول داشت.

حضرت زهرا عليهاالسلام امام حسنى را در دامن خود پرورش مى دهد كه در موقع حساس با صبر و مظلوميت خود تمامى زحمات جد و پدر را حفظ مى كند و با صلح و سكوت خود كمر بنى اميه و هر چه ستمگر را مى شكند.

فاطمه عليهاالسلام امام حسينى را در دامن خود پرورش مى دهد كه بايد يك روز به داد اسلام برسد، جان خود و عزيزانش را فداى اسلام و قرآن نمايد، سر سلسله ى مردم آزاده ى جهان شود و اين جمله را با خون مقدس خويش در صفحه ى تاريخ بنويسد كه بايد بشر از قيد بندگى غير خدا رهائى يابد و تا مرز شهادت براى حفظ شرف و عزّت ايستادگى كند.

زهراى مرضيه عليهاالسلام در محيط خانه دخترانى چون زينب و ام كلثوم پرورش داده كه بوسيله ى افشاگريهايشان دستگاه ظلم بنى اميه و يزيديان را رسوا و مفتضح سازند.

حضرت او زينبى را ساخته كه قهرمانى او زبانزد خاص و عام است. زينبى كه آئينه ى تمام نماى مادر بود، شجاعت مادر، حلم و صبر مادر، علم و تقواى مادر و بالاخره ايستادن در برابر غاصبين حقوق آل محمد صلى الله عليه و آله و سلم را همه و همه از مادر ارث برده است.

آرى زينب عليهاالسلام در دانشگاه فاطمه عليهاالسلام آموخت كه چگونه بايد دولتهاى ستمگر را رسوا نمود و جلو مقاصد شوم آنها را گرفت.

طلب علم:

«العلم نور يقذفه الله فى قلب من يشاء» [ حكمت الهى ج 2 ص 55. ] علم نورى است كه خداوند در قلب هر كه بخواهد تابش دهد.

مكتب اسلام براى علم و آگاهى و بينش دينى ارزش فرازان قائل است و آنرا شرط لازم براى سعادت و نيكبختى مرد و زن مى داند. بهمين جهت طلب علم را بر مسلم و مسلمه فرض دانسته و به عناوين مختلف مشوق و ترغيب كننده ى مسلمين به فراگرفتن علوم بوده است.

يك بانوى مسلمان قبل از هر چيز بايد بداند كه خداوند تبارك و تعالى چه تكاليف شرعى در امور مختلف زندگى برايش معين فرمود، مبادا از علوم اصلى باز بماند و به علوم فرعى و فضولات بپردازد و عمر عزيز و گرانمايه ى خويش را صرف مطالبى كند كه هيچ گاه تا آخر زندگى به كار نمى آيد و به او هيچ گونه ارتباطى ندارد.

خلاصه آنكه بايد گم شده ى خانمهاى مسلمان آن علمى باشد كه نور آفرين و روشن كننده ى دل است.