يكي ديگر از منابعي كه از ديد مورد نظر در اين جا, كمتر مورد توجه قرار گرفته است, فرامين و مثال هاي حكومتي است. متأسفانه بخش بزرگي از اين فرامين از ميان رفته و شايد درصد انگشت شماري از آن ها برجاي مانده باشد. مي دانيم كه خلفا به بسياري از سلاطين مستقل ايراني و غير ايراني, منشور حكومت داده اند; اما امروزه اثري از متن اصلي آن ها و يا حتي سواد آن ها در دست نيست. از ميان رفتن اين فرامين, به طور معمول, در ادامه فروپاشي يك اميرنشين يا سلطان نشين بوده كه دبيرخانه و اسناد و مدارك موجود در آن نيز, از ميان مي رفته است. شماري از اين فرامين كه برجستگي خاصي داشته, تنها به صورت نمونه مشق براي تعليم نامه نگاري برجاي مانده است. هرچه از نظر تاريخي جلوتر برويم, فرامين و مثال هاي بيشتري برجاي مانده است. به همين قياس از دوره صفوي به اين سو, حجم فرامين بر جاي مانده بيشتر است.اهميت اين فرامين از ديد تاريخي روشن است. آن چه مي ماند, اهميت آن ها براي روشن كردن بينش سياسي حاكم بر آن روزگار و نظام سياسي موجود در آن زمان است. در اين قبيل فرامين, به طور معمول, تعبيرهايي به كار مي رود كه از لحاظ اصولي, نگرش سياسي حاكم بر دستگاه خلافت و امارت را نشان مي دهد.آن چه اكنون در صدد معرفي آن هستيم, فراميني است كه از روزگار سلجوقيان بر جاي مانده است. بي ترديد, سلجوقيان يكي از نيرومندترين دولت هايي هستند كه در جهان اسلام پديد آمده اند.سلطان سنجر كه از سال 115 تا 255 سلطان سلجوقي بود ـ و پيش از آن نيز سال ها امارت خراسان را داشت ـ آخرين پادشاه بزرگ سلجوقي است كه بر تمامي قلمرو شرق اسلامي تا عراق و شامات ـ اسما يا رسما ـ حكومت مي كرد.مؤيد الدوله منتجب الدين بديع اتابك جويني, دبير دبيرخانه سلطان سنجر, يكي از كاتبان و دبيران خوش قلمي بوده كه شماري از فرامين حكومتي اين روزگار را كتابت كرده است. پس از آن, فرامين مزبور را كنار يكديگر فراهم آورده و با نوشتن مقدمه كوتاهي, آن را به صورت يك كتاب با عنوان عتبة الكتبه عرضه كرده است. نويسنده به سال 615 به مرو آمده تا به آموختن شغل دبيري بپردازد. پس از آن, به سرعت در كار خويش رشد يافت و رئيس ديوان سلطان سنجر شد. وي اين فرامين را به نام ابوالفتح ناصر الدين طاهر بن فخرالملك بن نظام الملك كه وزارت سلطان سنجر را از سال 825, به مدت بيست سال داشته, فراهم آورده است. طبعا بنا به حدس قزويني, اين مجموعه, بايد ميان سال هاي 825 تا 845 فراهم آمده باشد.بخش عمده كتاب عتبه, فراميني است كه از طرف حكومت براي نصب افراد مختلف در سمت هاي متفاوت نوشته شده است.1 اما افزون بر آن ها, شماري از نامه هاي عادي, اما ادبي هم در ادامه به آن ضميمه شده و گويا هدف اصلي آموزش نامه نگاري بوده است. اين كتاب به سال 9231 شمسي با مقدمه محمد قزويني و به كوشش عباس اقبال به چاپ رسيده است.
لطفا منتظر باشید ...
