نظريه درست درباره مبدأ پيدايش تشيّع: - هویت تشیع نسخه متنی

- جنگ صفين

بعضى از مستشرقين گمان كرده اند كه شيعه در همان روزى كه خوارج در صفين خروج كردند، به وجود آمده اند. مى گويند: هنگامى كه على داخل كوفه شد، خوارج از او جدا شدند و شيعه او باقى ماند (ثبت اليه الشيعه). نسبت دادن پيدايش شيعه در صفين به استناد اين عبارت، درست نمى باشد. و اين از آنجا سرچشمه مى گيرد كه مستشرقين مايلند تاريخى جداى از تاريخ صدر اسلام، براى پيدايش شيعه، پيدا كنند به همين جهت به عبارت (ثبت اليه الشيعه) تمسك جسته اند، با وجود اينكه عبارت طبرى، نشان مى دهد كه شيعه از قبل وجود داشته است. همچنين بايد دانست كه همه سربازان حضرت على (ع) شيعيان او (به معناى اصطلاحى) محسوب نمى شوند، چه اينكه برخى به صرف بيعتى كه به گردن داشتند، از او اطاعت مى كردند.

نظريه درست درباره مبدأ پيدايش تشيّع:

اظهار نظرهاى متفاوتى درباره شروع تشيع شده است ؛ ولى به طور كلى مى توان اين نظرات را به دو دسته تقسيم كرد:

الف - نويسندگان و محققانى كه قائل اند تشيع بعد از رحلت پيامبر (ص) ايجاد شده است كه خود به چند دسته تقسيم مى شوند:

نخست آن عده كه قائل اند تشيع در روز سقيفه پديد آمده است.

دسته دوم، پيدايش شيعه را مربوط به اواخر خلافت عثمان مى دانند و انتشار آراى عبدالله بن سبا را در اين زمان، به شروع تشيع، ربط مى دهند.

گروه سوم معتقدند كه شيعه در روز فتنة الدار (روز قتل خليفه سوم) به وجود آمده است. بعد از اين پيروان على عليه السلام كه همان شيعيان بودند، در مقابل خونخواهان عثمان و به اصطلاحى عثمانيان قرار گرفتند.

دسته چهارم معتقدند كه تشيع بعد از حكميت، تا شهادت على (ع) به وجود آمده است.

دسته پنجم نيز آغاز تشيع را به واقعه كربلا و شهادت امام حسين (ع) ربط مى دهند.

ب: گروه دوم: محققانى هستند كه معتقدند تشيع ريشه در عصر رسول خدا (ص) دارد. به جز قاطبه عالمان شيعه، بعضى از دانشمندان اهل سنت نيز چنين عقيده اى دارند ؛ چنان كه محمد كرد على - از بزرگان علماى اهل سنت - مى گويد: «عده اى از صحابه در عصر پيامبر اكرم (ص) معروف به شيعه على بودند».

با توجه به نظريات چندى كه ارائه شد، مى توان گفت ايام سقيفه، اواخر خلافت عثمان، جنگ جمل، حكميت و واقعه كربلا مقاطعى هستند كه حوادثى در آنها واقع شده كه بر تاريخ تشيع تأثير گذاشتند ؛ با اين كه وجود شخصى به نام عبدالله بن سبا مورد ترديد است، شكل گيرى تشيع در اين مقاطع صحيح به نظر نمى رسد ؛ زيرا اگر احاديث نبوى را مورد بررسى قرار دهيم، خواهيم ديد كه نام شيعه پيش از همه، توسط رسول خدا (ص) در احاديث متعددى بر دوستداران على (ع) اطلاق شده است. به تعدادى از اين احاديث اشاره مى كنيم:

همه اين احاديث مورد قبول اهل سنت نيز مى باشند و در منابع حديثى آنان آمده است، مثلاً احاديثى كه سيوطى - از مفسران اهل سنت - در تفسير آيه «اولئك هم خير البريّة» از پيامبر اكرم (ص) آورده است ؛ ااز جمله اين حديث كه پيامبر (ص) فرمود: آنان على و شيعيان او هستند، آنان رستگاران روز قيامت اند.

- پيامبر اكرم (ص) به على (ع) فرمود
«خدا گناهن شيعيان و دوستداران تو را بخشيده است».

- پيامبر اكرم (ص) ضمن حديثى طولانى، درباره فضايل على (ع) به دخترش فاطمه (س) مى فرمايد: «يا فاطمه! على و شيعيان او رستگاران فردا هستند.»
- سلمان فارسى نقل مى كند كه حضرت رسول (ص) به على (ع) فرمود:

«دوستدارانت اهل بهشت اند و جايگاه شيعيانت فردوس برين است».

و احاديث بسيار ديگر. بسيارى از محدثان و مورخان اهل سنت از جمله ابن جوزى، بلاذرى، شيخ سليمان قندوزى حنفى، خوارزمى و سيوطى نقل كرده اند كه رسول خد (ص) خطاب به على بن ابيطالب (ع) فرمود:

«انى و شيعيانش، رستگاران روز قيامت هستند.»
اصحاب پيامبر (ص) نيز به پيروان على (ع) شيعه مى گفتند. هاشم مرقال در مورد شخصى به نام «محل بن خليفه طائى» مى نويسد: «يا اميرالمؤمنين! او از شيعيان تو مى باشد به هر حال حقيقت تشيع كه همان دوستى و متابعت و مقدم دانستن على (ع) است، به زمان پيامبر (ص) مربوط مى شود. آن حضرت با سخنان خود مردم را به پيروى على و خاندانش فرمان مى داد كه از جمله واقعه غدير است.