علم و حکمت در قرآن و حدیث جلد 1

دسته سوم : موانع علم حقيقى و يا نور علم؛ مانند ظلم ، كفر ، اسراف ، فسق و به طور كلى گناه ¹ . اين موانع آينه دل را تيره و تار و جان را بيمار مى‏سازد و آدمى را از دانش حقيقى و نور علم بى‏بهره مى‏كند؛ هر چند داراى مراتب والايى از علوم رسمى باشد . اگر اين بيمارى مزمن گردد ، جوهر آينه دل فاسد و انسان به طور اصولى از مدار هدايت الهى خارج و در وادى گمراهى ابدى گرفتار مى‏گردد . قرآن در وصف آنان مى‏فرمايد : «چنين نيست ، بلكه آنچه كرده‏اند بر دلهايشان زنگار نهاده است. چنين نيست، آنان در آن روز از پروردگارشان سخت محجوبند» ² و نيز مى‏فرمايد : «دلهايى دارند كه با آن در نمى‏يابند و ديدگانى دارند كه با آنها نمى‏بينند و گوشهايى دارند كه با آنها نمى‏شنوند آنان همچون چارپايانند؛ بلكه گمراه‏تر، آنان همان غافلانند» ³ .

مطالعه دقيق اين فصل نشان مى‏دهد كه قرآن و احاديث اسلامى در مبحث موانع شناخت عمدتا بر اين دسته از موانع تاكيد كرده‏اند .

مسأله دوم : ريشه موانع نور علم

‏

اشاره كرديم كه ظلم ، كفر ، اسراف و فسق و به طور كلى آنچه در اسلام به عنوان گناه شناخته مى‏شود ، موانع نور علم‏اند . نكته مهم و قابل توجه اين است كه با ريشه‏يابى دقيق به اين نتيجه مى‏رسيم كه همه موانع نور علم به يك ريشه اصلى مى‏رسد و آن غلبه يافتن هوس است . از اين رو هوس را در صدر موانع معرفت برشمرديم .

1 -  بنگريد به بخش چهارم : موانع شناخت ابواب : 1 / 3، 1 / 5 ، 1 / 6 ، 1 / 7 ، 1 / 8 .

2 -  مطففّين : 14 و 15 «كَلاَّ بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ * كَلاَّ إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ يَوْمَـلـءِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ » .

3 -  اعراف : 179 «لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّيَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّيُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ ءَاذَانٌ لاَّيَسْمَعُونَ بِهَآ أُوْلَـلـءِكَ كَالأَْنْعَـمِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـلـءِكَ هُمُ الْغَـفِلُونَ ».