علم و حکمت در قرآن و حدیث جلد 1

ضد ارزشها در اسلام كه برهمه مردم واجب است و يادگيرى هر شخص موجب سقوط تكليف از ديگرى نمى‏شود .

ب : علومى كه تحصيل آن واجب كفايى ¹ است :

دانشى‏كه مقدمه سازندگى‏و تأمين‏نيازهاى اجتماعى است، و جامعه‏بدون آن قادر به‏ادامه‏حيات‏نيست و يا با مشكل جدّى روبرو مى‏شود و يا نمى‏تواند در مقابل تهاجم احتمالى دشمن از خود دفاع كند ، تحصيل آنها بر افرادى از جامعه كه توان تحصيل آن دانش را دارند واجب كفايى است . بدين معنى كه بر همه كسانى كه استعداد تحصيل آن دانش را دارند ، واجب است آن دانش را بياموزند؛ ولى اگر عده‏اى ـ به اندازه كفايت ـ براى آموختن آن اقدام كردند ، تكليف از ديگران ساقط مى‏شود .

بر اين اساس تعدّد رشته‏هايى كه تحصيل آن واجب كفايى است ، به تناسب نيازهاى جامعه در زمانهاى مختلف متفاوت است؛ مثلاً تحصيل دانش اتم شناسى در شرايطى كه جامعه اسلامى نيازمند به آن نباشد ، واجب نيست؛ ولى در شرايطى كه مردم مسلمان براى دفاع از خود نيازمند به آن هستند، به موجب آيه «وَ أَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ» ² يعنى «و در برابر آنان هر نيرويى كه مى‏توانيد فراهم آوريد»، تحصيل آن واجب كفايى است و در صورتى كه اشخاص با استعداد كه مستعد براى تحصيل اين دانش هستند محدود باشند ، وجوب كفايى در مورد آنها تبديل به وجوب عينى مى‏گردد .

2 ـ آموختن مستحب

‏

هر دانشى كه مقدمه تقويت بنيه مادى و يا معنوى فرد يا جامعه است ، ولى بدون آن ضربه‏اى به نيازهاى اصولى انسان وارد نمى‏شود ، تعلّم آن ممدوح و مستحب است ، و اگر كسى آن دانش را با انگيزه الهى بياموزد ، نزد خداوند متعال

1 -  واجب كفايى تكليفى است كه از عموم مردم خواسته شده است و انجام آن توسط فرد يا گروهى موجب سقوط آن از ديگران مى‏گردد .

2 -  الأنفال : 60 .