مسأله شر از دیدگاه متکلمان نسخه متنی

«غايت خداوند، ساختن بهشتي نبود كه ساكنان آن حداكثر لذت و حداقل درد و رنج را ببرند. بلكه به جهان به عنوان مكاني براي «پرورش روح» يا «انسان سازي» نگريسته مي‏شده كه در آن انسانهاي آزاد ممكن است با انجام تكاليف و دست و پنجه نرم كردن با تعارضات هستي خود در يك محيط مشترك به «مقربان خداوند» و «وارثان حيات ابدي» تبديل گردند».54

ج ـ شرور امتحان الهي

د ـ شرور كيفر، كيفر گناهان

ه·· ـ شرور پاك كننده گناهان

تفصيل سه فرضيه اخير در گذشته روشن شد.

به نظر مي‏رسد كه اگر مجموع اين غايتها و راه حلهاي ديگري كه تبيين آن در اين مختصر نمي‏گنجد،55 مورد كاوش قرار گيرد، بتوان به فلسفه وجودي شرور پاسخ معقولي ارائه داد. هرچند كه مجهول ماندن برخي از غايتها نيز اشكالي متوجه صفات كمالي الهي نظير حكمت و عدالت وجود نمي‏كند.

شرح مجموعه گل مرغ سحر داند و بس كه نه هركو ورقي خواند معاني دانست.

(حافظ)

حاصل آن كه از منظر متكلمان اسلامي و برخي متفكران غربي، چون هر درد و ألمي كه انسان در اين دنيا تحمل مي‏كند پايان خوش دارد و با امعان نظر بيشتر، شر ظاهري حكم نردبان ترقي و نيل انسان به سعادت ابدي را دارد. از اين رو نمي‏توان بر آن كلمه شر را اطلاق كرد، بلكه حكم آن حكم داروي تلخي است كه سرانجام به خير و مصلحت شخص دردمند مي‏باشد. پيامبر اسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم چه زيبا فرموده است: «شري كه به دنبال خود بهشت را دارد در حقيقت شر نيست و خير ظاهري كه به دنبال خود جهنم را دارد خير نيست» «ما شر بشر بعده الجنة و ما خير بخير بعده النار».56

اگر انسان دردمندي متوجه اين نكته ظريف گردد نه تنها شكوه‏اي از درد نمي‏كند بلكه به استقبال آن هم مي‏رود.

در بلا هم مي‏چشم لذات او مات اويم مات اويم مات او

عاشقم بر قهر و لطف او به جد اي عجب من عاشق اين هر دو ضد