پیوند دین و حکومت در اندیشه مسلمانان نسخه متنی

على بن يقطين به امام كاظم(ع) مى نويسد كه از همكارى با سلطان دلگير شده ام اگر اجازه مى فرماييد آن را رها كنم.

امام در پاسخ مى فرمايد:

(به تو اجازه نمى دهم دستگاه هارون را رها كنى به كارت ادامه بده و از خدا بترس.)61

ابوهاشم جعفرى از فقيهان و ياران نزديك امام رضا و جواد و هادى و عسكرى(ع) با دربار خليفگان عباسى معاصرخود رفت وآمد داشت.62

در آغاز دوره غيبت عالمان شيعى با استفاده از فرصت گرانبهايى كه آشفته بودن اوضاع خلافت براى ايشان فراهم آورده بود توانستند افزون بر تلاشهاى فقاهتى و فكرى به سامان دهى زندگى سياسى

شيعيان بپردازند و به هنگام بروز رويدادهاى سياسى موجوديت شيعه را حفظ كنند و بلاهاى ناگوار را ايشان دور سازند.

آل فرات از خاندانهاى بزرگ اسلامى بودند كه گرايش شيعى داشتند و توانستند چندين نسل سمتِ وزارت عباسيان را عهده دار باشند. ابوالحسن بن فرات وزيرى كاردان بود و در گسترش دانش شيعه تلاش بسيار مى ورزيد و جانبداريهاى گسترده او از اهل بيت سبب افزايش جمعيت اماميه در بغداد شد. او به حسين بن روح نايب امام دوازدهم كمك مالى مى كرد.63

حسين بن روح نوبختى در سايه حمايتها و كمكهاى آل فرات توانست خدمتهاى سودمندى را در جهت نگهدارى شيعيان عراق از هر گزندى انجام دهد و از بروز حوادث ناگوار ميان شيعيان و سنيان جلو بگيرد.64

پس از آن وزارت خاندان آل بويه در عراق و ايران و حمدانيان در شام و فاطميان در مصر زمينه هاى مناسبى را براى پيوند دين و سياست فراهم آورد و علماى شيعه فراتر از گذشته پا به عرصه سياست و اجتماع نهادند.

اين قدرتهاى نوپا گرچه از همه جهت مورد پسند علماء نبودند ولى روحيه آزاد انديشى و حق طلبى آنان سبب مى شد كه با مكتب اهل بيت همراهى نشان دهند و در گسترش آن بكوشند علماى حوزه نيز در حمايت و برآوردن نيازهاى فكرى و فقهى نظام

آنان بسيج شدند و از امكانات موجود در جهت رشد و نشر مكتب علوى بهره گرفتند.

شيخ صدوق با ديلميان پيوند نزديكى داشت و با همكارى حسن ركن الدوله و صاحب بن عباد توانست به تبليغات دينى شيعيان سامان بخشد و اطلاعات گرانبهايى از ميراث فرهنگى اهل بيت گردآورد. شيخ مفيد با همكارى و ارتباط با ديالمه توانست سمت و سوى كارها و جهت گيرى حكومت ديالمه را به سود اسلام و اهل بيت متوجه سازد. عضدالدوله متاثر ازرفتار شيخ و حوزه بغداد به ارباب دانش بها مى داد و در امور دينى با آنان رايزنى مى كرد و در اقامه نماز جمعه و گسترش شعائر دينى كوشا بود.65

ابو احمد پدر سيد رضى و مرتضى از علماى بزرگى بود كه در دولت بنى عباس و آل بويه جايگاه بلندى داشت. او افزون بر نقابت و رياست سادات در اصلاح امور سياسى و اجتماعى تلاش بسيار داشت. بوييان با ابواحمد در كارهاى مهم رايزنى مى كردند و از سوى آنان به سفارت و ماموريتهاى سياسى مى رفت:

ابواحمد در دولت عباسيان و آل بويه جايگاه بزرگ داشت. او پنج بار نقابت و رياست طالبيين را بر عهده گرفت… او سفير و واسطه ميان خلفاى عباسى و آل بويه بود و نيز گفت وگو ميان بنى عباس و حمدانيان و ديگر دولتها توسط او انجام مى گرفت. وى داراى دانشى سرشار و سياست مدارى هوشمند بود. مشكلات پيچيده به دست او گشوده مى شد. به بركت رايزنى و تدبيرش كارهاى بزرگ سامان يافت.)66

پس از ابواحمد سيد رضى عهده دار كارهاى پدر شد و نقابت سادات و نظارت بر امور دادرسى

و نيز رياست حاجيان به او واگذار گرديد.

پس از او سيد مرتضى كارهاى برادر را پى گرفت. سيد افزون بر سرپرستى حوزه مسؤوليت نظارت بر نقيبان و نمايندگان سادات و نيز امارت حاجيان و ديوان دادرسى و مظالم را نيز بر عهده داشت و در رفع مشكلات نظام پيشگام بود.67

در همان دوره فاطميان در مصر به قدرت رسيدند. فاطميان در همان حال كه به همه مذاهب در تبليغ ميدان مى دادند خود مروج شعائر علوى و شيعى بودند و آثار و نشانه هايى كه از دوره امويان در فرهنگ مردم راه يافته بود زدودند.

خلفاى فاطمى در اداره امور و دينى كردن حكومت از عالمان شيعى كمك مى گرفتند و مدارسى بنا نهادند كه در آنها به تدريس فقه اهل بيت بپردازند.