موءلفان كتب هشتگانه معروف شيعه - موءلفان کتب هشتگانه معروف شیعه نسخه متنی

موءلفان كتب هشتگانه معروف شيعه

سيد محمد شفيعي مازندراني

شيعه اماميه در رشته‏هاي مختلف دانش اسلامي داراي تأليفات گرانسنگي است، و از آن جمله‏اند كتب هشتگانه زير:

1 ـ كافي از ابو جعفر محمّد بن يعقوب كليني (م 328 يا 329 ق)؛

2 ـ كتاب من لايحضره الفقيه از محمّد بن علي بن حسين بن موسي بن بابويه قمي معروف به شيخ صدوق (م 381 ق)؛

3 ـ تهذيب الاحكام از شيخ الطائفه، ابو جعفر، محمّد بن حسن طوسي (م 460 ق)؛

4 ـ الاستبصار از شيخ الطائفه، ابو جعفر، محمّد بن حسن طوسي م 460 ق)؛

5 ـ وافي از محمّد بن مرتضي ابن محمود ملّقب به فيض و ملا محسن فيض كاشاني ( م 1091 ق )؛

6 ـ وسائل الشيعه از شيخ محمّد بن حسن حرّ عاملي مشعري (م 1104 ق)؛

7 ـ بحار الانوار از علامه محمّد باقر بن محمّد تقي مجلسي (م 1110 ق)؛

8 ـ مستدرك الوسائل از حاج ميرزا حسين نوري (م 1320 ق).

موءلفان كتب هشتگانه معروف شيعه

1 ـ كليني 1

شيخ محمد بن يعقوب بن اسحاق كليني رازي معروف به ابوجعفر و ملّقب به ثقة الاسلام است. او يكي از مشاهير روزگار و از محدثان صاحب نام و از مفاخر شيعه اماميه و از مردم كلين (از ناحيه فشافويه ري) است. كليني در نزد شيعه از اعتبار بسيار ارزشمندي برخوردار است. او را به جهت ارائه اثر بزرگ و جاودانه الكافي و ارتباط غيرمستقيم با خاندان وحي عليهم‏السلام بر ثقه بودنش ستوده‏اند و بزرگان اماميه و حتي اهل سنّت نيز به وي اداي احترام كرده و از او با القاب: «تاج الشريعة»، «فخر الشيعة»، «ثقة الاسلام»، «جليل القدر»، «شيخ مشايخ الشيعة»، «رئيس المحدثين»، «اقدم الجامعين»، «اعظم البارعين»، «انور الطالعين»، «شيخنا»، «مفتي طوائف الاسلام» و مانند آن ياد نموده‏اند.

او نخستين عالم شيعي است كه به لقب «ثقة الاسلام» 2 ملقب شد. پدر كليني يعقوب بن اسحاق در همان زادگاهش مدفون و آرامگاهش اكنون در كلين مشهور است. و هم او از نخستين مربيان و استادان كليني به شمار مي‏آيد.

كليني براي كسب دانش به قم ، ري ، كوفه و ديگر مراكز علمي شيعه در قرن سوم و چهارم هجري سفر كرده و از محضر علما و بزرگان شيعي كسب فيض نموده است. چنانكه او نيز در مراكز علمي شيعي مجلس املاي حديث داشته و شاگردان بسياري تربيت كرده است كه از مفاخر شيعه به شمار مي‏آيند . كليني در زمان مقتدر عباسي ( 295 ـ 320 ق) مرجع و رئيس فقهاي شيعه بود. مشايخ و استادان حديث كليني عبارتند از:

ابو علي احمد بن ادريس اشعري (م به سال 306 ق) صاحب النوادر، كثير الفائدة و... ابو جعفر احمد بن عيسي اشعري قمي، ابو عبدالله حسين بن محمد بن عمران اشعري قمي، ابوالعباس عبدالله بن جعفر بن حسين حميري قمي، ابوالحسن علي بن ابراهيم بن هاشم قمي، ابو جعفر محمد بن الحسن بن فروخ الصفار (م به سال 290 ق) دائي كليني به نام علاّن كليني، حميد بن زياد نينوائي، سعد بن عبدالله اشعري و ديگران.

همان گونه كه گذشت، كليني شاگردان بسياري تربيت كرده كه موفقترين آنها اينها هستند: ابوالقاسم جعفر بن محمّد بن جعفر بن موسي بن قولويه (م 367 ق) موءلف كامل الزيارات، ابو محمّد هارون بن موسي بن احمد شيباني تلعكبري (م 385 ق)، ابو غالب احمد بن محمد بن محمد بن سليمان، ابو عبدالله محمد بن ابراهيم بن جعفر نعمائي، ابو عبدالله محمّد بن احمد بن عبدالله صفواني و بسياري ديگر.

كليني به عنوان نخستين محدث شيعي به گردآوري و ترتيب احاديث پرداخته است. البته پيش از نوآوري و كار وي، شيعه به اصول اربعمأة رجوع مي‏كرد. كليني، هم عصر نوّاب اربعه امام دوازدهم «عج» كه عبارتند از:

1 ـ عثمان بن سعيد (م 260 ق)؛ 2 ـ محمّد بن عثمان بن سعيد (م 305 ق)؛ 3 ـ حسين بن روح نوبختي (م 326 ق)؛ 4 ـ علي بن محمد سمري (م 329 ق) در دوره غيبت صغري بوده است.

او از طريق نوّاب خاص با امام دوازدهم «عج» رابطه ايجاد كرده و بدين وسيله احاديث كتاب بزرگ حديثي شيعه يعني كافي خود را به نظر امام «عج» مي‏رساند و امام دوازدهم «عج» در مورد اين كتاب اظهار رضايت كردند و آن را ستوده، فرمود: كاف لشيعتنا . 3

كليني شصت و نه سال پس از وفات امام حسن عسكري عليه‏السلام ، در ماه شعبان سيصد و بيست و نهم هجري كه به «سنه تناثر نجوم» معروف است، درگذشت. ابو قيراط محمّد بن جعفر حسني يا حسيني بر جنازه‏اش نماز خواند و آنگاه جسد وي در باب الكوفه بغداد نزديك آرامگاه چهارمين سفير امام دوازدهم «عج»، شيخ ابوالحسن علي بن محمّد سمري دفن شد.

ديدگاه صاحب‏نظران

1 ـ نظر محمد امين استرآبادي

امين استرآبادي در باره اصول كافي و صاحب آن مي‏نويسد:

وقد سمعنا عن علمائنا و مشايخنا انه لم يصنّف في الأسلام كتاب يوازيه او يدانيه.

از انديشمندان و صاحب‏نظرانمان شنيدم كه مي‏فرمودند: در ميان مسلمين كتابي همسنگ و مشابه كافي تأليف نشده است. 4

2 ـ نظر علامه مجلسي