تذكره نويسان در باره تأليفات شيخ كليني اين نوشتهها را از او دانستهاند:1 ـ كافي، كه در باره آن سخن خواهيم گفت؛ 2 ـ تعبير الروءيا؛ 3 ـ رد قرامطه؛ 4ـ كتاب الرجال؛ 5 ـ رسائل الائمه؛ 6 ـ ما قيل في الائمة من الشيعة.
كـافـي
همه بزرگان، فقها و مراجع كتاب كافي را ستوده و از آن به عنوان كتابي بزرگ، سودمند و معتبر ياد كردهاند، به گونهاي كه كتابي چون آن تأليف نشده است.محدث نوري كافي را در ميان سه اثر حديثي ديگر شيعه همچون خورشيد در ميان ستارگان دانسته و شيخ مفيد آن را از بزرگترين كتب شيعه قلمداد كرده است.همان گونه كه از مقدمه اصول كافي بر ميآيد، كليني اين كتاب بزرگ را به پيشنهاد و خواهش يكي از طلاب و حديث خواهان طي بيست سال گرد آوري كرده است. كليني اين كتاب را از طريق نوّاب اربعه به امام دوازدهم «عج» تقديم كرده و در واقع به گونه غير مستقيم با خاندان وحي ارتباط برقرار نموده است. امام دوازدهم «عج» پس از ملاحظه كتاب كافي با گفتن جمله معروف خود: «الكافي كاف لشيعتنا»؛ كافي براي پيروان ما بس است، اين كتاب بزرگ را توشيح و امضا نمودهاند.كافي داراي سه بخش است:1 ـ اصول كافي كه شامل احاديث مربوط به اصول دين است.2 ـ فروع كافي، احاديث پيرامون فروع دين.3 ـ روضه كافي، برخي بر اين باورند روضه كافي را بعدها بدان افزودهاند.از ميان احاديث كافي، بنابه اظهار نظر صاحب الذريعه و ديگران 5072 حديث صحيح، 144 حديث حسن، موثق، قوي و ضعيف است.اين كتاب بارها در ايران، هند و ديگر مراكز تصحيح، ترجمه، شرح، تعليق و مورد مقابله قرار گرفته و به گونههاي متفاوت چاپ و منتشر شده است كه معروفترين شروح آن عبارتند از: شرح اصول كافي از ملا صدرا، مرآة العقول في شرح اخبار آل الرسول از ملا محمد باقر مجلسي، الوافي تأليف ملا محسن فيض كاشاني، الصافي في شرح الكافي تأليف ملا خليل قزويني است كه در سال 1308 ق و در دو جلد در لكهنو به چاپ رسيده است.
2 ـ ابن بابويه 7
ابو جعفر محمد بن علي بن حسين بن موسي بن بابويه قمي معروف به ابن بابويه، صدوق دوم، صدوق و شيخ صدوق است.او در اوايل قرن چهارم به دنيا آمد و در سال 381 ق در ري درگذشت و آرامگاه وي در ري معروف است.ابن بابويه فقيه، اصولي، محدث، مفسر، حافظ، عارف و از بزرگان شيعه به شمار ميآيد. او يكي از منابع حديثي بزرگ شيعه به نام كتاب من لايحضره الفقيه را پديد آورده است. اين اثر بزرگ همراه با كتابهايي چون كافي از محمد بن يعقوب كليني، كتاب استبصار و تهذيب الاحكام از شيخ طوسي به كتب اربعه معروف شدهاند.ابن بابويه و برادرش حسين در زمان غيبت صغري و در پي درخواست و نامه پدرشان ـ صدوق اوّل ـ به امام زمان «عج» مبني بر درخواست فرزند يا فرزنداني صالح از خداوند، به دنيا آمدهاند. خود او نيز پيوسته به اين معنا افتخار ميكرد. ابن بابويه از مادري ديلمي نژاد و از پدري فاضل و بزرگوار تولد يافت و در خانوادهاي دانش دوست و دانشپرور پرورش يافت.ابن بابويه در سال 355 ق به بغداد رفت و شيوخ و بزرگان آن ديار نزد او رفته، حديث ميشنيدهاند. ابن بابويه سفري نيز به بلخ كرد و با ابو عبدالله محمّد بن الحسن معروف به نعمت كه از صاحب منصبان و رجال آن سامان بود، ملاقات نمود. و كتاب من لايحضره الفقيه را به خواهش وي نوشت. او پس از مدتي تدريس در بغداد به ري بازگشت و مورد توجه و لطف و بزرگداشت آلبويه قرار گرفت. ابنبابويه كتاب عيون اخبار الرضارا به نام صاحب بن عباد وزير ركن الدوله نوشت. او در آن كتاب از مباحثات خود در مجالس ركن الدوله ياد كرده است.
تأليفات صدوق
گروهي براي او تا سيصد تأليف ياد كردهاند. البته بسياري از اين آثار در دست نيست. نام برخي از آثار ابن بابويه عبارتند از:كتاب من لايحضره الفقيه كه به شرح آن خواهيم پرداخت؛ عيون اخبار الرضا؛ التوحيد؛ الاعتقادات؛ اكمال الدين؛ الأمالي؛ معاني الأخبار؛ جوابات المسائل النيشابوريه؛ جوابات المسائل الواسطية؛ حجج الائمة؛ الحدود؛ الخصال؛ دعائم الاسلام في معرفة الحلال و الحرام؛ صفات الشيعة؛ عقاب الاعمال؛ علل الشرايع و الأحكام و الأسباب؛ فضائل الشيعة؛ كتاب الرجال المختارين من اصحاب النبي صلياللهعليهوآله ؛ مدينة العلم؛ المقنع .كتاب من لايحضره الفقيهكتاب من لايحضره الفقيه معروفترين اثر شيخ صدوق و يكي از چهار كتاب حديثي اصلي شيعه به شمار ميآيد كه موءلف نام آن را از كتاب زكرياي رازي (كتاب من لايحضره الطبيب) اقتباس كرده است.3 ـ شيخ طوسي 8
لطفا منتظر باشید ...
