آثار فيض كاشاني - موءلفان کتب هشتگانه معروف شیعه نسخه متنی

تهذيب الاحكام پيش از كتاب ديگر شيخ يعني الأستبصار تأليف شده، امّا تاريخ دقيق آن به درستي معلوم نيست. شيخ تهذيب را، همان گونه كه خود در مقدمه كتاب آورده است، به عنوان شرح كتاب مقنعه استادش شيخ مفيد نوشته و شيخ اخبار هر باب را به تناسب در شرح آن كتاب ياد كرده است.

استبصار

الاستبصار فيما اختلف من الاخبار، اثر دوم شيخ طوسي در دانش حديث است كه پس از تهذيب نوشته شده و از كتب معتبر اربعه شيعه به شمار مي‏آيد.

شيخ پس از تأليف تهذيب، به تنافي و تعارض ظواهر برخي از احاديث برخورد و براي بار ديگر دست به تأليف كتابي ديگر با كيفيتي بهتر زد.

4 ـ علامه ملا محسن فيض كاشاني

محمد بن شاه مرتضي بن شاه محمود كاشاني معروف به ملا محسن فيض كاشاني، در سال 1006 يا 1007 هجري قمري در كاشان به دنيا آمد و در همان شهر در سال 1090 ق درگذشت.

او حدود 84 يا 85 سال عمر كرد. او محدث، حكيم، فقيه، متكلم، عارف، مفسر، شاعر است. كتاب وافي يكي ديگر از جوامع كتب حديثي شيعه به‏شمار مي‏آيد. پدر فيض، ملا شاه مرتضي نيز از علماي بزرگ شيعه بود. قبر ملا محسن در كاشان مشهور است. او را از عالمان بزرگ دوره صفويه، پس از ملا محمد تقي مجلسي شمرده‏اند. فيض مدتي در قم اقامت داشت و در آنجا به تحصيل علوم ديني پرداخت و براي ادامه تحصيل علوم ديني به شيراز رفت و نزد ملا صدرا ـ صدرالمتألهين شيرازي صاحب الأسفار ـ و ميرداماد علوم عقلي را آموخت و در آنجا با دختر ملا صدرا ازدواج كرد.

ملا صدرا در نظر فيض سخت مورد احترام بود، چه آنكه وي در نوشته‏هاي خود مكرراً از ملا صدرا به عنوان قال الاستاذ دام ظله يا رحمة‏الله عليه ياد كرده است. وي هنگامي كه با «سيد ماجد بحراني» برخورد كرد، جذب دانش و كردار او گرديد، امّا ملا صدرا، فيض را از رفتن به درس و ديدار سيد بحراني منع كرد.

فيض در پرتو مقام بزرگ و روح فراخ و بلندي كه داشت دعوت شاه عباس صفوي را براي شيخ الأسلامي دربار رد كرد و در همان شهرش كاشان ماند. شيخ نزد علامه محمد تقي مجلسي، ملا صدرا، سيد بحراني، محمد صالح مازندراني، شيخ محمد بن حسن بن شهيد ثاني، شيخ بهائي، ملا خليل قزويني، شيخ بن صاحب معالم و ديگران تلمذ كرده از آنها و اجازه روايت دارد.

ملا محسن شاگردان بسياري را تربيت نمود كه سيد نعمت الله جزائري شوشتري يكي از شاگردان عالم و مشهور اوست. ملا محسن فيض كاشاني در شعر فارسي انواع سبكها را تجربه كرده است. رضا قلي خان هدايت در مجمع الفصحاء تعداد ابيات و اشعارش را شش تا هفت هزار نوشته است. و از اشعار اوست:

آثار فيض كاشاني

آثار فيض نزديك به دويست عنوان است كه در رشته‏هاي گوناگون علوم اسلامي تحرير يافته‏اند. امّا تراجم نگاران حدود يكصد و بيست اثر وي نام را برده‏اند. بعضي از آثار ملا محسن از اين قرار است: الصافي، الأصفي، المصفي، ( اين هر سه در تفسير قرآن است) الوافي، ديوان اشعار، زاد السالك، شرح صحيفه سجاديه، مفاتيح الشرائع، شوق مهدي.

وافـي

كتاب وافي مهمترين اثر حديثي فيض و از جوامع احاديث اماميه است. در واقع مي‏توان گفت كه وافي يكي از بزرگترين، مهمترين و جامع‏ترين آثار حديثي شيعه از دوره صفويان است كه در آن اخبار و احاديث مربوط به: اصول، فروع، سنن و احكام اسلامي منقول در كتب اربعه متقدم اماميه يعني: كافي، كتاب من لايحضره الفقيه، تهذيب و استبصار گرد آمده است.

او پس از گردآوري همه احاديث كتابهاي چهارگانه پيشين، احاديث مكرر را حذف نموده، آنگاه آيه‏هايي از قرآن كريم در مورد هر يك از اصول و فروع دين آورده است و هر جا كه آيه يا حديثي نياز به توضيح و تأويل داشته، به شرح آن پرداخته و دشواريهاي متني و لغوي آن را نيز حل كرده است. اهميّت اين كتاب از آنجا آشكار مي‏شود كه علاوه بر ويژگي‏هاي ياد شده، خواننده را از مراجعه دوباره يا هر باره به كتابهاي چهارگانه پيشين بي‏نياز مي‏سازد.

مرحوم فيض براي كوتاه كردن كتاب گسترده وافي، كتابي در دو جزء به نام شافي در سال 1082 ق تأليف و به پايان رسانيد و آنگاه كتابي به نام نوادر الاخبار در تكلمه كتاب شافي پديد آورد.